Jannes H Mulder

Schrijver op Ensie

Gepubliceerd op 18-06-2025

Overlappende consensus

betekenis & definitie

Overlappende consensus is de gedeelde moraliteit tussen heterogene ideeënstelsels. Is een set van principes op basis waarvan multiculturele samenlevingen zich organiseren. Is een verzameling van deugden die gedacht kan worden ongeacht iemands levensbeschouwelijk denkkader.

Een één-wereldethiek bestaat niet. Moreel pluralisme maakt eenstemmigheid over diepgewortelde morele gevoelens praktisch onmogelijk. Zo zijn subculturele mensenrechten van de VN over bijvoorbeeld gender weliswaar universeel maar nauwelijks praktisch afdwingbaar. Sharia-wetgeving wordt in sommige soevereine staten van Europa gedoogd. Over abortus, hulp bij zelfdoding, godslastering, migratie en gehandicapten-discriminatie kunnen mensen langdurig praten. Vanwege uiteenlopende levensbeschouwingen is een voor iedereen aanvaardbare stabiliserende formulering vaak onbereikbaar. Zo ontstaat de vraag als universele moraliteit niet bestaat, wat is dan de grootste gemene deler die lokaal-regionaal de ‘boel’ bij elkaar houdt?

De grootste gemene deler toont zich grafisch in Venndiagrammen. Een Venndiagram gebruikt cirkels die elkaar beperkt overlappen om verschillen en overeenkomst tussen twee of meer verzamelingen te illustreren. Hoe verzamelingen (= figuurlijk diverse gemeenschappen) centrale kernwaarden (= minimale consensus) delen. Eerder door Rawls op het liberalisme toegepast zijn overlappende overeenstemmingen gelijk aan de overkoepelende morele noties die tussen diverse religies, ideologieën en fluïde ideeënstelsels bestaan. In een multipolaire wereld maakt een lokaal-regionale eenstemmigheid het mogelijk het politiek oneens met elkaar te zijn (= oorlogvoering) zonder de overeenstemmende moraliteit totaal of langdurig uit het oog te verliezen.

Een mondiale ethiek noch moreel Esperanto bestaan. Constructies van morele overlappingen zijn contextueel, smal, diep en mogelijk minimaal van inhoud. Het religieuze én seculiere pluriverseel denken legt minder nadruk op noties als individuele autonomie en persoonlijke vrijheid. Een significante verzameling van deugden die wereldgemeenschappen op lokaal niveau gemeen hebben betekent dat de Gulden Regel, humanitaire solidariteit en respect voor medemensen en de natuur meer op de voorgrond staan.