Jannes H Mulder

Jannes H Mulder (2024)

Gepubliceerd op 04-02-2023

Illocutie

betekenis & definitie

Illocutie of taaldaad is het gezaghebbende gebaar dat ‘zegt wat je doet en doet wat je zegt’.

Zonder woorden het gebaar van ‘Ik zweer’ maken. Deze persoon deelt niet mee wat hij doet, maar de persoon doet wat hij uitdrukt. Ander voorbeeld: zonder te zeggen 'Ik open de vergadering' zwijgend een moment iedereen aankijken gevolgd door één beheerste hamerslag. Dit gebaar voegt letterlijk de daad bij het onuitgesproken woord. Zo’n gezaghebbend gebaar wordt ook wel het gebiedende, bevelende, dwingende of het illocutionaire gebaar genoemd.

Een Illocutie is een handeling die in het woord plaatsvindt, in het spreken zelf gebeurt en die hoort bij een bepaalde context. Het illocutionaire gebaar is het symboolgebaar dat hoort bij vinger op de lippen (= 'Wees Stil' ) en bij verticale handbewegingen (='Kalmte') en bij ronde handbewegingen (='Ik rond af...'). Wensuitingen als 'Op je gezondheid' (toost-gebaar), 'Behouden thuiskomst' (afscheid-gebaar) of 'Gezegende maaltijd' (elkaars handen vastpakken) zijn taaldaden waarbij wél gesproken wordt.

Trump’s lichamelijk gedrag is geïncarneerde politieke macht (‘power embodied’). Zijn theater en retorica zorgen voor extra gewicht. Ook al zijn veel van zijn gebaren voorspelbaar. In het Nederlands Gebarenboekje zijn veel gezaghebbende gebaren te vinden zoals 'Zo is het!', 'Hierrr', 'Kijk dáár!'. Het gezaghebbende gebaar als ritueel uitgevoerd, werkt daarbij extra autoritair.