Illocutie of taaldaad is het gezaghebbende gebaar dat letterlijk 'zegt wat je doet en doet wat je zegt'. Dit betekent dat de handeling in het gebaar of de woorden zelf plaatsvindt en direct gezag en betekenis overbrengt.
Een voorbeeld van een illocutionair gebaar is het zwijgend maken van het gebaar 'Ik zweer'. De persoon deelt niet alleen mee wat hij doet, maar voert de daad uit door middel van het gebaar. Een ander voorbeeld is het zonder woorden openen van een vergadering door iedereen aan te kijken en vervolgens een beheerste hamerslag te geven. Dit gebaar voegt de daad bij het onuitgesproken woord en toont direct gezag en intentie.
Illocutie betreft handelingen die in het spreken zelf gebeuren en die bij een bepaalde context horen. Het illocutionaire gebaar omvat symboolgebaren zoals een vinger op de lippen (='Wees stil'), verticale handbewegingen (='Kalmte'), of ronde handbewegingen (='Ik rond af...'). Deze gebaren brengen zonder woorden duidelijke instructies of wensen over.
Daarnaast zijn er wensuitingen zoals 'Op je gezondheid' (toost-gebaar), 'Behouden thuiskomst' (afscheid-gebaar), of 'Gezegende maaltijd' (elkaars handen vastpakken) die ook als taaldaden fungeren. Bij deze uitingen wordt wel gesproken, maar de kracht en betekenis van de woorden worden versterkt door de bijbehorende gebaren.
In politieke en retorische contexten kunnen illocutionaire gebaren een krachtige impact hebben. Bijvoorbeeld, het lichamelijke gedrag van een politicus als Donald Trump, dat politieke macht belichaamt ('power embodied'), voegt extra gewicht toe aan zijn woorden en gebaren, zelfs als deze voorspelbaar zijn. In het Nederlands Gebarenboekje zijn veel gezaghebbende gebaren te vinden, zoals 'Zo is het!', 'Hierrr', en 'Kijk dáár!'. Wanneer deze gebaren ritueel en gezaghebbend worden uitgevoerd, werken ze extra autoritair en versterken ze de boodschap die wordt overgebracht.
