Vormen van samenwerking zijn in de plantenwereld geen zeldzaamheid. Zelden is die samenwerking echter nauwer dan in het geval van de korstmossen.
Een korstmos bestaat eigenlijk uit twee verschillende planten: een kleine, groene algesoort en een hoeveelheid zwamachtige draden. Zwammen bezitten geen chlorofyl (groene kleurstof) en zijn dus niet in staat zelf hun voedsel te maken. De alg in het korstmos maakt dat voedsel zowel voor zichzelf als voor de zwam. De draden van de zwam zorgen ervoor, dat de alg op haar plaats blijft; ze verzamelen bovendien water uit regen, mist en dauw. Korstmossen leven op plaatsen, waar andere planten niet kunnen groeien.' Heel vaak worden ze bijvoorbeeld aangetroffen op kale rotsen. De zwam geeft dikwijls een zuur af, waardoor het voor de draden mogelijk is diep in het harde gesteente te dringen.
Op deze manier hechten beide planten zich stevig aan de stenen wand. Heel, heel langzaam verpulveren korstmossen de rotsbodem waarop ze groeien en veranderen hem in grond. Na verloop van tijd is er zoveel grond ontstaan, dat ook andere planten op zo’n plek kunnen groeien. Omdat korstmossen op deze manier de weg bereiden voor hogere plantensoorten, worden ze wel eens de ‘pioniers uit het plantenrijk’ genoemd. Er zijn verscheidene soorten korstmos. Sommige zien eruit als een dunne, nauwelijks zichtbare korst; andere lijken op ruikertjes kleine bladeren; weer andere hebben steeltjes.
Sommige korstmossoorten zijn heel klein; andere bereiken grotere afmetingen. Rendiermos bijvoorbeeld (geen echt mos, maar een korstmossoort) kan verscheidene centimeters hoog worden. Veel korstmossoorten zijn grijsgroen van kleur; er zijn er echter ook, die wit, bruin, oranje, geel en zelfs nagenoeg zwart getint zijn. Korstmossen dragen geen bloemen; want noch algen noch zwammen behoren tot de bloemdragende planten. Nieuwe korstmossen ontstaan doordat kleine stukjes van de moederplant afbreken en door de wind weggevoerd worden; andere groeien uit kleine ‘broedknoppen’, die soms door insekten verspreid kunnen worden. Zulke knoppen bestaan uit een paar zwamdraadjes, waarin zich enkele algen bevinden.
Korstmossen zijn niet alleen nuttig, omdat ze de weg bereiden voor andere planten, maar ook omdat ze het voedsel vormen voor rendieren en andere planteneters in de barre vlakten van het noorden. Lakmoes, een kleurstof die veel gebruikt wordt in de scheikunde, is uit een bepaald korstmos vervaardigd.