Ikonen Lexicon

Karin Braamhorst (2004)

Gepubliceerd op 01-03-2017

Onbrandbare doornstruik

betekenis & definitie

Onbrandbare doornstruik is een iconografie uit Exodus 3: 2. Hierin wordt verteld dat de engel Gods aan Mozes verscheen ‘in een vuur dat opvlamde uit een doornstruik. Mozes keek toe en zag dat de doornstruik in lichterlaaie stond en toch niet verbrandde.’

De kerkvaders hebben dit indrukwekkende beeld al heel vroeg overgenomen: zoals de doornstruik brandde zonder door het vuur te worden verteerd, zo bleef de maagdelijkheid van de moeder Gods bewaard in het mysterie van haar ontvangenis. Op basis van deze teksten hebben zich twee typen van De moeder Gods Onbrandbare doornstruik ontwikkeld:

1. De Byzantijnse vorm die in het Schilderboek van de berg Athos wordt beschreven: ‘Mozes doet zijn sandalen uit, om hem heen staan schapen en voor hem een brandende doornstruik. Daarin bevinden zich de heilige maagd en het kind. Aan haar zijde staat een engel, die naar Mozes kijkt. Aan de andere kant van het struikgewas staat opnieuw Mozes, met zijn ene hand uitgestrekt en in de andere een staf’.
2. Het Russische type icoon is gecompliceerder: de moeder Gods met het kind (meestal van het Hodegetria-type) bevindt zich te midden van twee vierpuntige sterren, waarvan de assen diagonaal over elkaar zijn gelegd. Op die manier ontstaat een achtpuntige ster, waarbij het getal acht het geheime teken is voor voltooiing. In de vlakken tussen de punten van de ster zijn taferelen weergegeven die verwijzen naar de maagdelijkheid van de moeder Gods: de Jakobsladder waarlangs de engelen afdalen (Genesis 28,12), de gesloten poort, waar alleen de Verlosser doorheen mag (Ezechiel 44,1-2), de door gloeiende kool gereinigde tong (Jesaja 6,6-7), drie jongelingen in de brandende over (Daniël 3). De randtaferelen vertonen taferelen uit het boek Exodus. De basis van deze gecompliceerde iconografie komt van hymenteksten. De Moeder Gods Onbrandbare Doornstruik is ook patrones tegen brandgevaar.

< >