Palatium sacrum - Naam van de keizerlijke hofhouding vanaf Diocletianus. Hoewel Augustus reeds begonnen was zich te omringen met het Consilium en verschillende executieve organen, aan de persoon van de princeps verbonden en onder diens leiding, en Claudius een eerste hervorming aanbracht, was het Diocletianus, die een nieuwe fase inluidde in de keizercultus. Al wat met de keizer in betrekking stond, kreeg een sacraal karakter: sacrum Consilium, sacrum Palatium. Het geheel stond onder leiding van de vicarius a consiliis sacris, die min of meer de rechterlijke en administratieve bevoegdheid van de praefectus praetorio onder het principaat overnam. Constantinus Magnus zette de politieke koers van zijn voorganger voort en schiep een hofhouding, waarvan het Palatium sacrum het eerste orgaan was. Hij stelde een nieuw ambt in, waarvan de drager praepositus sacri cubiculi werd genoemd. Hij stond aan het hoofd van ’s keizers verwanten en dienstboden. De praepositus was een eunuch met moeilijk te omschrijven, maar beslist zeer uitgebreide bevoegdheid. Hij was een illustris en rechtens het eerste lid van het consistorium. Op hem volgde in waardigheid de praefectus praetorio, wiens ambt echter verveelvoudigd werd. Het aantal staat niet vast. Daarna was er de castrensis sacri palatii, die zorg droeg voor de bevoorrading, het hoogste toezicht had over de keizerlijke bouwwerken, de rekeningen en de correspondentie. Hij werd hierin bijgestaan door een staf van silentiarii. Van het Palatium sacrum maakte ook deel uit de magister militum, die minister van oorlog was. Samen met de opperbevelhebbers van het leger had de magister militum wel een beslissend woord mee te spreken in de opvolging van de keizers.
Ten tijde van Constantinus waren er twee magistri; later is dit getal opgelopen tot acht, waarvan slechts één onmiddellijk verbonden was aan de persoon van de keizer en de titel voerde van magister praesentialis. Naast deze hoofdfiguren waren er vele ondergeschikte officiales, die deel uitmaakten van het Palatium sacrum. Tot Iustinianus bleef het Palatium sacrum de hoofdrol vervullen in de centrale administratie van het Rijk. Als voornaamste leden vinden we nu de praepositus sacri palatii, de magister offciorum, de quaestor sacri palatii en de verschillende comites sacrorum largitionum, comites rerum privatarum, comites commerciorum. De keizer huldigde het principe dat hoofdfunctionarissen direct verantwoording schuldig waren aan de vorst. Zo ontving de praepositus palatium sacrum nieuwe taken, maar verloor daarbij vroegere opdrachten, hij was b.v. geen beheerder van de keizerlijke domeinen meer. De tendens van de directe verantwoordelijkheid vond in de 7e eeuw onder de Heracliden zijn sterkste vorm. De magister officiorum verdween; hij werd vervangen door de quaestor sacri palatii, door de magister a libellis, de logothetes, beheerder van de postdienst en de domesticus scholarum, hoofd van de paleiswacht. De kleinere diensthoofden vervingen de aanzienlijken; zij werden autonoom.
