(1533-1584) Willem van Oranje, die ook wel eens Willem de Zwijger wordt genoemd, heeft een groot aandeel gehad in de onafhankelijkheidsstrijd van de noordelijke Nederlanden tegen Spanje. Hij kan beschouwd worden als de geestelijke vader van de Republiek der Zeven Provinciën.
Aanvankelijk was Willem van Oranje een trouw aanhanger van de Spaanse koning, die hem stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht maakte. In die dagen was Willem van Oranje dan ook bepaald niet van plan tegen de Spaanse kroon te rebelleren. Zelfs niet al had hij, samen met veel andere Nederlandse edelen, bezwaar tegen de wijze waarop Spanje de Nederlanden als een soort onbetekenende buitenpost behandelde.De daadwerkelijke opstand tegen Spanje ging dan ook niet van Willem de Zwijger uit. De rebellen begonnen met de Beeldenstorm : een door het volk en de lagere adel uitgevoerd protest tegen de onderdrukking van het protestantisme door het katholieke Spanje. In deze periode aarzelde Willem van Oranje nog welke zijde hij zou kiezen: van zijn landgenoten of die van zijn koning. Omdat hij grote persoonlijke moeilijkheden voorzag, vluchtte hij naar Duitsland toen het leger van Alva naar de Nederlanden begon op te rukken. Van zijn Duitse bezittingen uit probeerde Oranje tenslotte met een klein legertje Alva te verdrijven. Toen deze poging mislukte en toen niets er op wees, dat de Nederlanders tegen de hardhandige Alva in opstand wilden komen, probeerde Willem van Oranje buitenlandse (Franse) hulp te krijgen in zijn strijd tegen de landvoogd. Ook deze diplomatieke stappen mislukten echter.
Intussen voerden de Watergeuzen onder leiding van Lodewijk van Nassau herhaaldelijk aanvallen uit op de Nederlandse kuststreken. Deze plundertochten versterkten de oorlogskas van Oranje, zodat hij in 1572 een tweede invasie in de Nederlanden kon wagen. Ook deze poging mislukte. Maar ditmaal waren er aanwijzingen, dat de Nederlanders in die noordelijke provincies bereid waren opnieuw tegen de Spaanse overheersing in opstand te komen.
De verovering van Den Briel door de Watergeuzen vormden het eerste succes tegen Spanje. Toen deze verovering voor verscheidene steden in het noorden aanleiding was tegen de Spaanse bezetters in opstand te komen, besloot Willem van Oranje dan toch maar met zijn landgenoten in zee te gaan. Holland en Zeeland riepen hem uit tot stadhouder.
De beslissing zich aan het hoofd van de opstandelingen te scharen, bleek later een belangrijk moment geweest te zijn in Oranje’s loopbaan. Vier jaar lang vocht hij dapper aan het hoofd van de Nederlandse troepen. Overigens zonder veel succes. Want al slaagde hij er in 1574 in Leiden te ontzetten de macht van de Spanjaarden was té groot om geheel Nederland te bevrijden.
In 1576 vond er echter een gebeurtenis plaats, die de Oranjegezinden plotseling grote kansen verschafte. De Spaanse troepen waren lange tijd niet betaald en sloegen uit ontevredenheid daarover aan het muiten. Ze trokken zich terug uit de noordelijke Nederlanden en begonnen te plunderen in het rijke zuiden. Dit had niet alleen tot gevolg dat Holland en Zeeland van de Spaanse militaire druk werden bevrijd maar ook dat de Zuidelijke Nederlanden (die tot dan toe trouw waren gebleven aan de Spaanse koning) kontakt zochten met Oranje om samen met hem de Spanjaarden te verdrijven. Uit dat kontakt ontstond een overeenkomst, die bekend geworden is als de Pacificatie van Gent (1576). Even leek het erop, dat Willem van Oranje zijn levensdoel verwezenlijkt had: de eenheid van een zelfstandig Nederland.
Toen echter de protestanten in het katholieke zuiden bepaalde rechten gingen eisen, keerde de zuidelijke adel zich opnieuw tegen Oranje. Opnieuw ontstonden er twee Nederlandse kampen: de zuidelijke provincies, die zich opnieuw' aan de zijde van Spanje schaarden en de noordelijke (protestantse) provincies, die zich onder Willem de Zwijger aaneensloten in de Unie van Utrecht.
Op het hoofd van Oranje was inmiddels door de Spaanse koning een hoge prijs gezet. Reeds in 1582 werd er een moordaanslag op hem gepleegd. Pas in 1584 echter gelukte het de fanatieke Balthasar Gerards de leider van de Nederlandse opstandelingen in Delft neer te schieten.
Willem van Oranje, die zich tijdens zijn bewogen leven ontwikkelde van een onbezorgde hoveling tot de leider van de Nederlandse onafhankelijkheidsstrijd tegen Spanje, slaagde er dus niet in zijn levensdoel te verwezenlijken.