het verschijnsel, dat een maatschappij uiteenvalt in scherp gescheiden levens- en wereldbeschouwelijke groepen. Hierdoor ontstaan complexen van organisaties op levensbeschouwelijke grondslag, zuilen genaamd.
In Nederland was de verzuiling een gevolg van de sociale emancipatie van het r.k. en gereformeerde volksdeel en van de arbeidersklasse. Er vormden zich machtsblokken: een r.k., een protestants-christelijk en een socialistisch blok, elk met eigen politieke partijen, scholen, vakorganisaties, ziekenfondsen, omroepen enz. In België kende men vanouds een katholieke, socialistische en liberale zuil. Na de Tweede Wereldoorlog vond in de jaren 60 en 70 een ontzuiling plaats als gevolg van emancipatie van achtergestelde groepen, waardoor de sociale basis van de verzuiling wegviel. Bovendien werd door secularisatie en door het democratiseringsproces de plaats van de kerk in de samenleving aangetast en het kerkelijk gezag niet meer als vanzelfsprekend geaccepteerd. In sommige gevallen lieten de in het kader van de verzuiling ontstane organisaties hun levensbeschouwelijke achtergrond vallen en/of fuseerden met zusterorganisaties uit andere zuilen.
Zo ontstonden het → Christen Democratisch Appèl (cda) en de → Federatie Ned. Vakbeweging (fnv). De door de verzuiling ontstane situatie, waarbij de overheid de geestelijke en sociale zorg voor de bevolking grotendeels overliet aan particuliere instellingen, bleef als organisatorisch principe echter onaangetast, hoewel dit in de jaren 80 een discussiepunt werd.Litt. J.P.Kruyt, Verzuiling (1959); J.P.Kruyt en W.Goddijn. Verzuiling en ontzuiling als sociologisch proces (in; A.N.J.den Hollander e.a.. Drift en Koers, 1962); A.Lijphart. Verzuiling, pacificatie en kentering in de Ned. politiek (1968); J.Hendriks, De emancipatie der gereformeerden (1971); J.M.G.Thurlings, De wankele zuil. Ned. katholieken tussen assimilatie en pluralisme (1971); J.T.L.van den Berg en H.A.A.Molleman, Crisis in de Ned. politiek (1975); J.Billiet en K.Dobbelaere, Godsdienst in Vlaanderen.
Van kerks katholicisme naar sociaalculturele christenheid (1976); J.Billiet. Secularisering en verzuiling in het onderwijs (1977).
