Ned. politicus, Fries dichter. *20.4.1860 Leeuwarden, ✝ 12.5.1930 ’s-Gravenhage. Advocaat te Leeuwarden; werd lid van de sdb en opponeerde tegen → Domela Nieuwenhuis, met wie hij 1893 brak.
Behoorde 1894 tot de 12 initiatiefnemers van de sdap en was ruim 30 jaar de algemeen erkende leider van deze partij. Van 1897-1925 Tweede Kamerlid: werd fel aangevallen door anarchisten en door de linkervleugel van zijn partij over zijn houding in de → Spoorwegstaking. Bovendien kreeg hij te maken met interne oppositie van een marxistische groep, die zich schaarde om het blad De Tribune (→ Nieuwe Tijdgroep). welke groep 1909 op het Congres te Deventer geroyeerd werd. ( → Communistische Partij Nederland). In nov. 1918 liet hij zich verleiden tot revolutionair optreden, kondigde in de Tweede Kamer de revolutie aan. maar de regering trad niet af en Troelstra moest erkennen zich in de machtsverhoudingen vergist te hebben. En al bleef Troelstra de erkende leider van de partij, zijn gezag in het parlement heeft zich nooit hersteld. In 1925 nam → Albarda de leiding van Troelstra over.
Troelstra heeft veel gedaan voor de 2e (socialistische) Internationale. Zijn opvatting, dat parlementarisme aangevuld moet worden met directe actie, stuitte op veel verzet. Hoewel Troelstra zich verwant voelde aan Otto Bauer. sloot hij zich niet aan bij de → Internationale 2. Onder de naam Piter Jelles bekend als Fries dichter. Werken: Gedenkschriften (4 dln. 1929—31: niet voltooid), autobiografisch: Een liet en libben (1910).Litt. J.B.Schepers. Troelstra als Fries dichter (1925); J.Winkler. P.J.Troelstra (1933): J.Winkler. Profeet van een nieuwe tijd (1948); J.Troelstra. Mijn vader Piter Jelles (1952): A.F.Meilink. liet politiek debuut van Mr.P.J.Troelstra 1891-97 (in: TvG 1970): E.Hueting e.a.. Troelstra en het model van de nieuwe staat (1980).
