(konventikel) buiten-(protestants-)kerkelijke godsdienstige samenkomst, te onderscheiden in ‘gezelschappen’. waar meer vrije onderlinge bespreking hoofdzaak is, en ‘oefeningen’, waar prediking op de voorgrond staat (vandaar de naam ‘oefenaar' voor een leider van zulke samenkomsten). Werden 1629 op de synode van Zuid-Holland te Leiden kerkelijk geregeld: namen in de tweede helft van de 17e eeuw onder invloed van de toenmalige geestelijke opwekking, sterk toe.
De meer piëtistisch gezinde predikanten, ook → Voetius, waren voorstanders van de conventikels. Door het op de voorgrond stellen van de ‘bevinding’ (→ bevindelijkheid) gaven zij vaak aanleiding tot een antikerkelijk optreden (labadisten). zodat door de synoden herhaaldelijk daartegen gewaarschuwd werd. In de 18e eeuw namen de conventikels toe, naarmate de meer rechtzinnige leden van de Kerk geen bevrediging vonden bij de steeds meer rationalistisch ingestelde predikanten (→ Schortinghuis). De conventikels lijken langzamerhand te verdwijnen.
