I, die den naam P. ontving wegens de heiligheid van zijnen levenswandel, en die dan ook door de roomsche Kerk als heilige vereerd wordt (kerkel. gedenkdag 11 Juli). Hij was paus vau 142 tot 157 (of, volgens anderen, vau 156 tot 165), bestreed de ketterijen van Valenlinus cn Marcion, en moet den marteldood voor het geloof gestorven zijn.
II, vóór zijne verheffing dïneas Sylvius Piccolomini, paus van 1458 tot 1464, geb. te Corsignano (dat later naar hem Pienza genoemd is), werd kardinaal in 1456, vervulde verscheidene staalkundige zendingen, en deed; zoodra hij den pauselijken Stoel beklommen had, al het mogelijke, om den kruistocht tegen de Turken door te drijven: daartoe drong hij den koning van Frankrijk, den hertog van Bnrgundië, de republiek Venetië, en plaatste zich zelven aan het hoofd van de beweging : doch op het punt zijnde, om zich in te schepen, stierf hij te Ancona. Van Lodewijk XI had hij de herroeping van de Pragmatieke Sanctie van Bourges verkregen. Deze paus was godgeleerde, diplomaat, redenaar, geschiedschrijver, geograaf, dichter, kortom een man van veelzijdige geleerdheid, en heeft verscheidene werken geschreven.
III. neef van den vorige, vóór zijne verheffing Francesco Todescbini (ook wel Piccolomini genaamd, welken naam hij aangenomen had van zijne moeder, de zuster van Pius II), werd 1503 tot paus verkoren als opvolger van Alexander VI, regeerde slechts 25 dadagen, stierf toen, en had Julius II tot opvolger.
IV, vóór zijne verheffing Giovanni Angelo Medichiuo (of kardinaal van Medici genaamd), was een broeder van den markies van Marignano. Hij beklom 1559 den pauselijken Stoel als opvolger van Paulus IV, voerde oorlog tegen de Turken, beëindigde het concilie van Trente (1563), waarvan het de canons bekrachtigde, verfraaide Home, herstelde de orde van St.-Jan van Jeruzalem, en richtte de drukkerij van het Vaticaan op. Hij stierf 1565. Men laakt zijne strengheden tegen de leden der familie Carafa.
V, de heilige, heette vóór zijne verheffing Michaêl Gbisleri: hij was geb. 1504 te Bosco bij Alessandria, ging in de orde der Dominicanen, en was prior van die orde, toen hij 1565 tot paus verkoren werd. Hij was een streng vervolger van ketters, en leverde een groot aantal dier ongelukkigen aaa de Inquisitie over; Filips II van Spanje werd in zijne ketterjacht en in zijnen verdelgingsoorlog in de Nederlanden krachtdadig ondersteund coor P. V, die ook de protestantsche koningin Elizabeth van Engeland in den ban deed. Als welverdiende hulde over zooveel Gode behagelijken ijver, werd P. V dan ook anno 1713 gecanoniseerd.
VI, vóór zijne verheffing Giovanni Angelo graaf Braschi, geb. 27 Dec. 1717 te Cesena, sedert 1773 kardinaal,werd na den dood van Clemens XIV tot paus verkoren 15 Febr. 1775. Zijne pogingen 1782 te Weenen, om keizer Jozef II in diens hervormingswerk te stniten, waren tevergeefs; daarentegen had hij in datzelfde jaar het genoegen, dat de Jezuïeten door G'atharina II in Rusland toegelaten werden. Ook met Leopold, groothertog van Toskanen, had P. VI geschillen; doch dat alles was niets in vergelijking bij de beproevingen, die de Fransche omwenteling hem bereidde. Toen een fransch gezant te Rome vermoord was geworden (zie BASSEVILLE), rukten Frankrijk's troepen den Kerkelijken Staat binnen, en de paus zag zich genoodzaakt met generaal Bonaparte het tractaat van Tolentino te sluiten (19 Febr. 1797), waarbij hem de betaling van 31 millioen francs opgelegd werd, terwijl hem tevens verscheidene provinciën afgenomen en eene menigte kostbare kunstschatten ontnomen werden. Toen de fransche generaal Duphot (zie dat art.) te Rome bij gelegenheid van een volkslumult vermoord was, werd de pansin zijn paleis gevangen genomen en naar Frankrijk gebracht (1798)„ waar hij 29 Aug. 1799 te Valence als gevangen man stierf, nadat hij den Kerkelijken Staat had zien herscheppen in eene republiek.
VII, vóór zijne verheffing Gregorio Barnabas graaf Chiaramonti, geb. te Cesena 14 Aug. 1742, eerst Benedictijner monnik, werd op zijn 40e jaar bisschop van Tivoli, 1785 kardinaal en bisschopvan Imoia, en werd, nadat de pauselijke Stoel lang ledig gestaan had, na een langdurig conclave te Venetië tot paus verkoren 14 Maart 1800. Hij sloot een concordaat met Bonaparte, waarop hij 22 Nov. 1801 bezit nam van den Kerkdijken Staat. In 1804 herstelde hij de Jezuïeten in Sicilië, kwam in datzelfde jaar Napoleon als keizer zalven te Parijs, doch geraakte reeds spoedig met hem in onmin, deed hem in 1809 in den ban, en werd daarop (6 Juli 1809) door Napoleon gevangen genomen, en eerst naar Savona, vervolgens(1812)naarFontainehleau vervoerd.ini 813 deed hij eenige concessiën, om uit de gevangenschap te geraken, doch hij herriep die spoedig, en eerst in het volgende jaar werd hij aan de vrijheid teruggegeven, deed 24 Mei 1814 weder zijne intrede in Rome, gelijktijdig weder bezit nemende van den Kerkdijken Slaat, herstelde 7 Aug. 1814 de Jezuïeten, voerde met strenge hand de teugels van het bewind, en bracht, door concordaten en verdragen met vreemde mogendheden, den pauselijken Stoel weder tot grooten invloed. Hij stierf 20 Aug. 1823.
VIII, vóór zijue verheffing Francesco Xaverio graaf van Castiglione, geb. 20 Nov. 1761 te Cingoli in de mark van Ancona. sedert 1816 kardinaal, was bisschop van Frascati toen hij tot paus verkoren werd 31 Maart 1829, na den dood van Leo XII, doch regeerde slechts 20 maanden, daar hij reeds 30 Nov. 1830 stierf.
IX, vóór zijne verheffing Johannes Maria graaf van Mastai-Ferretti, geb. 13 Mei 1792 te Sinigaglia, kort op elkander aartsbisschop van Spoleto en van Imoia, werd 1840 kardinaal, en 16 Juli 1846, na den dood van Gregorius XIV, tot paus verkoren. De wijze hervormingen, waarmede hij zijne regeering aanving, deden niet alleen Italië, maar de geheele beschaafde wereld van eene gelukkige toekomst droomen ; doch men had -zich vergist. Reeds spoedig bleek het, dat hervorming en vooruitgang woorden waren, die uit het regeerstelsel van P. IX waren verdwenen: de breidellooze volksbewegingen in Nov. 1848, en het vermoorden van 's pausen minister, graaf Rossi (15 Nov.), noodzaakten P. IX uit Rome te vluchten (25 Nov.) en de wijk te nemen naar Gaëta. De in zijne afwezigheid uitgeroepene republiek hield stand tol Juli 1849, toen de Franschen de stad Rome met geweld van wapenen innamen; en beschermd door de fransche bajonnelten, keerde P. IX binnen Rome terug 12 April 1850, terwijl een fransch bezettingsleger jaren lang (tot 1866) ter bescherming van den pauselijken Stoel in Rome bleef. In weerwil van dien steun - die den zwakgeloovige doet vragen : waarom beschermt Gods almacht den Stoel van Petrus niet? — verwekte het wereldlijk bestuur van den paus een zoo algemeen misnoegen bij zijne onderdanen, dat het grootste gedeelte van den Kerkelijken Staat voor hem verloren ging (1859—60) en ingelijfd werd bij het 'nieuw opgerichte koninkrijk Italië. En nauwlijks hadden de fransche troepen eindelijk, krachtens eene jegens het koninkrijk Italië door Frankrijk’s keizer aangegane verplichting, bet pauselijk grondgebied ontruimd, of de partij in Italië, die vrede heeft met den paus als stedehouder van Jezus Christus, maar die geen plaatsvervangend god op een wereldlijken troon wil zien, stak het hoofd omhoog, en onder de leiding van Garibaldi deed eene kleine armee van vrijscharen eenen inval op pauselijk grondgebied, en kwam zich verschansen te Monle-Rotondo, slechts 4 uren gaans van Rome. Dit feit gaf aan Napoleon III eene welkome gelegenheid om den bijna geheel verspeelden invloed van Frankrijk in de oogen der wereld te herstellen: eene fransche legermacht werd ijlings op stoombooten uit Toulon overgebracht naar Civita-Vecchia, en de verraderlijke slachting in 1867 bij Mentana (zie NOMENTUM), door eene verpletterende overmacht aangericht onder eene kleine bende Garibaldianen, bevestigde opnieuw den waggelend staauden wereldlijken troon van den paus, die tot op dit oogenblik weder geschraagd blijft door de fransche bajonBetten. Gelukkiger was P. IX in zijn geestelijk bestuur: de Roomsch-katholieken in Engeland en in hel koninkrijk der Nederlanden werden onder de gekegelde kerkelijke hiërarchie (onder eigene bisschoppen) gebracht, menig voordeelig concordaat werd gesloten, en 8 Dec. 1854 werd de onbevlekte ontvangenis van Maria tot dogma der roomsche Kerk verheven.
Gepubliceerd op 29-11-2021
Pius
betekenis & definitie
