(Wemeldingen, Wemeldinghe(n), Wemelynge, e.a.). Dorp binnen de nieuwe gemeente Kapelle, Zuid-Beveland;2565inw. (1980).
Vóórde gemeentelijke herindeling op 1 januari 1970 een zelfstandige gemeente en oude ambachtsheerlijkheid; opp. 2925 ha, waarvan 1881 ha water. Wemeldinge ligt aan de noordelijke monding van het op 12 oktober 1866 geopende Kanaal door Zuid-Beveland en dankt daaraan in grote mate zijn bekendheid en welvaart (schutsluizen). De aanleg van het Schelde-Rijnkanaal (geopend 23 september 1975) heeft echter, evenals voor Hansweert, nadelige economische gevolgen gehad. In het gebied van Wemeldinge spelen landbouw en fruitteelt nog steeds een grote rol.Wapen:
Het al sinds 1661 bekende wapen vertoont een St.-Andrieskruis; volgens de traditie is St.-Andreas, de kerkpatroon van Wemeldinge, aan een dergelijk kruis gekruisigd. Het wapen werd op 31 juli 1817 voor de gemeente bevestigd.
Vlag:
De vlag, met drie schuine banen in de kleuren van het wapen, werd ingesteld bij raadsbesluit van 18 november 1955.
Monumenten:
Een gedeelte van het dorp Wemeldinge is ‘beschermd dorpsgezicht’, o.a. de brede Dorpsstraat met zijn meer dan honderd jaar oude leilinden. Deze straat ligt aanzienlijk hoger dan de omgeving; het is een oude dijk waarlangs het dorp zich in oostwaartse richting ontwikkeld heeft. Ten westen van de huidige dorpskern ligt de N. H. kerk en de hoogste en fraaist bewaarde vluchtberg (→ werf) in Zeeland. Vroeger lagen er twee vluchtbergen met de kerk er tussenin. De westelijk van de kerk gelegen berg was in 1834 nog ca. 14 m hoog; er is nu niets meer van te zien.
De nog aanwezige 12 m hoge berg ten oosten van de kerk is omgeven door een restant van een brede ringgracht. Bij de kerk ligt voorts een wed of → vate. Van de op een terpachtige verhoging gebouwde kerk dateert de toren uit de 14e eeuw; het schip en het koor zijn in de 15e eeuw gebouwd. In 1898 isde kerk op een weinig gelukkige wijze gerestaureerd door de Rotterdamse architect J. Verheul. De oorspronkelijk aanwezige hoektorentjes van de toren zijn in 1905 gesloopt.
De kerk bezit sinds 1957 een orgel, aangebracht door een speciaal comité, omdat volgens een testamentaire beschikking van 24 mei 1787 van ambachtsvrouwe mej. Coomans, door de kerk zelf geen orgel mocht worden aangeschaft.
De twee korenmolens ‘De Hoop’ (1866) en ‘Aeolus’ (1888) zijn ronde, stenen bovenkruiers met geschoorde stellingen. De Aeolus werd in 1975 gerestaureerd, de Hoop in 1983. In de omgeving van Wemeldinge liggen fraaie oude hofsteden; het Hof Maalkote was een van de mooiste boerderijen van Zeeland, maar helaas is de monumentale schuur in 1970 afgebrand.
Geschiedenis:
De naam Wemeldinge is ontstaan uit Winiwaldingje = wat behoort aan Winiwaldi; n.b. de dorpen met namen die uitgaan op -inge moeten tot de oudste van Zeeland gerekend worden. De parochie Wemeldinge is waarschijnlijk de vroegste van Zuid-Beveland en mogelijk reeds vóór 1133 afgesplitst van de Westmonster te Middelburg; voor het eerst vermeld in 1233 en gewijd aan St.-Maarten.
Onder Wemeldinge lag het voormalige gehucht → Zwaak, met een aan O.L. Vrouw gewijde kapel. Bij het gehucht heeft een vluchtberg (→ werf) gelegen, welke geheel is verdwenen.
Op de grens tussen Wemeldinge en Kapelle stond een johannieter kommanderij met een kapel; haar bezittingen lagen grotendeels op het grondgebied van Kapelle en waren bekend onder de naam St.-Jansherenland. Van de Nederlandse kommanderijen der johannieters was die te Wemeldinge een van de belangrijkste.
LITERATUUR
De Bree en De Bruin, Zeeuws prentenboek. Bokken en Geiten. C. Dekker, Zuid-Beveland, 324-330. C. Dekker, Kerkje van Van Velzen. Hondius, Wat verbergt de kerk. J.H. Kluiver,Historische orgels (1972-1973),95-96. Philipse en De Groene, Wemeldinge. Romer, Kloosters en abdijen, 183 vv. Zelandia Illustrata X. 57-59.
