in alle provincies van Nederland bevinden zich natuurtheaters, maar nergens is deze vorm van vrijetijdsbeweging zo groot als in Noord-Brabant. vooral steden en dorpen in Oost-Brabant nemen daarbij een voorname plaats in. Het Brabant Festival waarmee begin 1963 werd begonnen op initiatief van Evert van Eyndhoven. zette zich in voor de bevordering van dit amateurtoneel, door coördinatie van activiteiten en belangen, men gaf jarenlang een gezamenlijk programma uit.
Men werkte samen met het Hoofdstad Operettegezelschap, de Zuid-Nederlandse Opera, het Zuidelijk toneel Globe, toneelgroep Proloog, het Reizend Volkstheater enz. Iedere groep kwam jaarlijks met een eigen produktie op amateurbasis op de markt. Door bezuinigingen is de door de provincie ingestelde Anton Huybersprijs afgeschaft, maar het enthousiasme bleef.Vooral Oost-Brabant leent zich bijzonder goed voor openluchtopvoeringen door zijn bossen en heide, die niet alleen voor een fraai decorum zorgen, maar ook voor beschutting tegen zon en regen.
De theaters in Brabant zijn jaarlijks goed voor zo'n 10.000 bezoekers, zowel volwassenen als kinderen vinden iets van hun gading, variërend van stukken van Shakespeare. Bertolt Brecht en Molière tot sprookjes en kluchten toe.
Het eerste openluchtspel, dat gespeeld werd, was ..De verloren zoon" van Willem Smulders. Het oudste theater van Nederland is het natuurtheater te Oisterwijk (1915) op initiatief van Anton Huijbers ontstaan. Daar werd in 1983 „Tijl Uilenspiegel en Lamme Goedzak" voor het voetlicht gebracht in een bewerking van Jan Naaijkens en Henk Wiedeman; in 1985 ,,Zand of klei" van Henri van 't Sas o.l.v. Wim Rooth; in 1986 kwamen de Verenigde Spelen van Oisterwijk met ..Het dorp der Mirakelen" van Gaston Marie Martens. Men houdt daarbij zoveel mogelijk in eigen hand, decorontwerp en bouw, licht en geluid, grime, kleding en muziek: de regie is meestal in handen van een vakman.
In Heeswijk-Dinther speelt de groep ,.De Kersouwe" in de omgeving van het kasteel (in 1983 Mistero Buffo van Dario Fo. in 1984 De grote tovenaar van Oz. in 1986 De Bultenaar van Mrozeck en King Lear van Shakespeare).
In Hilvarenbeek werd in 1984 van Jan Naaijkens met Emmie Langenberg samen ,,De knecht van twee meesters" van Goldoni door de eigen groep „Mact Hout Staet" uitgebracht; in 1985 bracht men ..De Spaanse Hoer" van Hugo Claus, in 1986 gevolgd door een torenspel van Jan Naaijkens.
In Berghem kwam in 1983 de groep „Hoessen-bosch" met het sprookje ..Pascha, de gelaarsde kat", o.l.v. Geert Grosfeld. in 1984 met ..De grote prijs", als een hommage aan Anton Huybers. in 1985 vierde Hoessenbosch met het stuk ..Tussen schaduw en schemer" van Gerard Ulijn zijn 40jarig bestaan, in 1986 bracht dit gezelschap „Andrioterie" van R. P. Albers.
In Oosterhout, waar Ton Biemans de grote stuwende kracht is. werd in 1982 ..Oom Wanja" van Tsjechow op hel Paterserf gespeeld, in 1984 „Bbbang" van C. D. Grabbe voorde kinderen, een cabaretteske voorstelling, in 1985 ..Niet waar", een sterk absurdistisch spel van Roger Vitrac: in 1986 ..Het Proces" van Kafka.
Someren groeit in zijn prestaties met in 1983 ..Het droomavontuur van Karel Bluf' o.l.v. Ben Oude Nijhuis in De Donck; ..Het Raadsel van de Hartedief' eveneens van Ben Oude Nijhuis, gespeeld door het gezelschap ,.De Speledonckers". waarbij de spelleiding berustte bij Ad van Seggelen; in 1986 ..Andorra" van Max Frisch.
Uden bracht in 1983 ..De grote Groezel” van Wim Burkunk onder regie van Theo van den Boom, een eigentijds stuk, dat de milieuverontreiniging onder de loep neemt; in 1984 bracht de groep, die zich ..Les Comédiens" noemt, een stuk van Alain René le Sage, ..Turcarel" geheten; in 1985 een stuk van Bertolt Brecht. ,,De Kaukasische Krijtkring" in de vertaling van Gerrit Kouwenaar; m 1986 in het nieuwe theater, dat ,.Naat Piek" gedoopt werd naar de schelm van dezelfde naam die het gebied van Ravenstein vroeger onveilig maakte; ,.Tramlijn Begeerte" van Tennesee Williams ook onder regie van Theo van den Boom.
Luyksgestel bracht in theater ..De Hunnebergen" in 1983 Molières ..De schelmenstreken van Scapin”: in 1984 ..De Chinese muur" van Max Frisch, eveneens onder regie van Marian Maas; in 1986 ..Het Avondrood kleurt reeds het veld" van Henk van Straten, een thrillerachtig spektakel. Mariahout: in 1983 werd ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het dorp het Vlaamse stuk „Het wonderbaarlijke dorp" o.l.v. Kees de Jong opgevoerd, in 1984 ,,La Camisa of een wat hemd” van Lauro Olmo: in 1986 ..De filosoof van Hagem" van Karel Ruyssinck.
Best kwam in 1983 in het Joe Mantheater met voor de kinderen „Jojo geeft een taart weg" o.l.v. Suzanne van der Heyden.
In Goirle in 1983 „De klucht der vergissingen" van Shakespeare in een vrije bewerking van dokter P.H. Schröder o.l.v. Jac. Swinkels.
Na zestien jaar stil te hebben gelegen, is in Handel de toneelgroep De Kern onder leiding van Tiny van de Ven weer actief bezig. De traditie, die vlak na de oorlog was gestart en tot in 1967 werd volgehouden, wordt dus nu weer voortgezet, mede dank zij de hulp van het kerkbestuur, dat een openluchttheater beschikbaar stelde. Het eerste stuk, dat wordt opgevoerd heet ,,Jojo. geeft een kaart weg" in een schitterend decor, ontworpen door C. Donkers.
In 1984 organiseerde Ravenstein een tweedaags Interland Totaal theater-feest. waarbij alle mogelijke vormen van theater gebracht werden door groepen uit Noord-Brabant. Belgisch Vlaanderen en uit het Noorden.
Noord-Brabant kent naast deze bovengenoemde nog theaters in Asten, in Oirschot. het Vrouwenhof in Roosendaal, een theater bij kasteel Stapelen in Boxtel, voorheen bij huize Gerra te Haaren. Bovendien worden er voorstellingen gegeven bij het Kruithuis in 's-Hertogenbosch; vroeger eveneens te Boxmeer, Eindhoven, Ossendrecht, Vught en Den Dongen.
Bron: Brabants Dagblad 26-5-1983. De Stem 30-6-84 en 18-5-85. Archief Brabant Festival.
