Sport, in de Zaanstreek door circa 7500 personen (verenigd in twintig clubs, met in totaal 89 banen) beoefend.
Tennis (eigenlijk ‘lawn tennis'), een sport met bal en racket, ontstond in de 19e eeuw in Engeland. Er hebben eeuwenoude slagbal-spelen model voor gestaan. Het spel werd in de jaren tachtig van de 19e eeuw in Nederland geïntroduceerd. Het wedstrijdreglement verschilde toen nog veel van het huidige en luidde als volgt: ‘Serving: Elk der medespelers slaat vijf ballen achtereenvolgens uit. Na elke vijf uitgeslagen ballen wordt overgelopen. Elke slag door één der partijen gewonnen telt voor een punt.
De ploeg, die het eerst veertig punten heeft behaald, wordt gerekend de overwinnende partij te zijn. Hebben de beide partijen 39 punten verkregen, dan worden nog twee gehele ‘overs' gespeeld opdat de kansen gelijk staan.' Vanaf 1909 wordt het spel volgens de huidige telling gespeeld (met ‘games’ en ‘sets’) door regelgeving van de in 1899 opgerichte Nederlandse tennisbond.
In de Zaanstreek begon de beoefening van tennis met de oprichting van de Zaandamse Lawn Tennis Club (ZLTC) op 2 juni 1889.
De oprichters waren voornamelijk te vinden onder de leerlingen van de Hogere Burger School te Zaandam, ondermeer E. van de Stadt, C. Endt, A.M. Pelt en N.J.A. Francken. De vereniging had als doel naast de beoefening van het spel ‘de omgang tusschen dames en heeren hier ter plaatse te bevorderen’ en tevens ‘de heilzame uitwerking te begunstigen welke het Lawntennis op het lichaam heeft’.
De benodigdheden voor het tennissen, dat ‘het Spel' werd genoemd, kwamen in 1889 uit Engeland en bestonden uit: een net, drie houten steunstokken, vier scheerlijnen, vier houten haringen, drie houten pennen om het net op de grond te houden, een houten hamer, krijtdoos met kwast en katoenen band voor de lijnen en vier rackets met vier ballen, dit alles verpakt in een kist, voor de prijs van ƒ40.
Het verkrijgen van speelvelden leverde aanvankelijk grote problemen op. Op 20 mei 1889 schreven B & W van Zaandam het volgende aan de oprichters van ZLTC: ‘In antwoord op Uw schrijven d.d. 5 mei j.l. wordt U bericht, dat U het gebruik van het terrein achter de Hoogere Burgerschool alhier, voor het houden uwer oefeningen vergund wordt. ’ In 1903 moest dit terrein achter de HBS in verband met een verbouwing echter worden verlaten. Met toestemming van B&W mocht toen gebruik worden gemaakt van een terrein achter school F op de hoek Czaar Peterstraat-Czarinastraat.
Begin 1900 werden door particulieren in Krommenie, Wormerveer en Koog respectievelijk asfalt-, cement- en grasbanen aangelegd.
In 1907 werd de Koog-Zaandijkse Tennis Vereniging (KZTV) opgericht. Deze vereniging maakte gebruik van de privé-grasbaan van de familie Duyvis te Koog.
In 1909 werd door de ZLTC een stuk land aan de Zuiddijk van William Pont gekocht. Hierop werd door de firma Eilers uit Amsterdam de eerste (witte) gravelbaan in de Zaanstreek aangelegd.
Omstreeks 1921 werd door bloemist Schipper achter zijn kwekerij aan het eind van het Bouwmanspad te Zaandam het eerste tennispark in de Zaanstreek aangelegd, bestaande uit vier rode gravelbanen. De in 1922 opgerichte Lawn Tennis Vereniging Zaandam (LTVZ) huurde als één van de eerste Zaanse clubs een baan bij dit tennispark voor de prijs van ƒ35 per jaar.
In verband met de bouw van het nieuwe lyceum-complex aan de Vincent van Goghweg in het begin van de jaren '60 moesten deze banen verdwijnen. Hiervoor kwamen in 1959 op het gemeentelijke sportpark aan de Karel Lotsylaan te Zaandam zes tennisbanen in de plaats. In 1961 volgde een uitbreiding met drie banen. Thans maken drie verenigingen van deze banen gebruik.
De groei van de tennissport ontwikkelde zich geleidelijk. Vanaf de jaren twintig tot halverwege de jaren zestig werden voornamelijk bedrijfsverenigingen opgericht. Na deze periode is de groei spectaculair te noemen. Tennis is mede door de internationale successen van enkele Nederlandse spelers en de daarmee gepaard gaande aandacht van de media een volkssport geworden. In de Zaanstreek zijn thans 20 clubs in deze sport actief. Deze zijn (met jaar oprichting): ZLTC (1889, Zaandam); KZTV (1907, Koog); LTVZ (1922.
Zaandam); Forbo (1929, eerder; Linoleum-Krommenie, Krommenie); Wessanen (1937, Wormerveer); Sigma (1944, eerder: Pieter Schoen. Zaandam); (Oud Saenden, eerder: Bruynzeel, 1950, Zaandam, inmiddels opgeheven); De Eendracht (1955. eerder: Van Gelder Papier, Wormer); KLTV (1965, Krommenie); ’t Twiske (1965, Oostzaan); De Spatter (1968. Wormer); Assendelft (1970, Assendelft); De Gouw (1975, Zaandam); Honig (1977, Koog); De Poelstars (1978, Wormer); Westzijderveld (1978, Koog); Westzaan (1979, Westzaan); De Cromme Bal (1980, Krommenie); Zaanstad Zuid (1982, Zaandam); Overdan (1985, Assendelft); Jisper TV (1988, Jisp).
Voorts is in de Zaanstreek een drietal tennishallen aanwezig met in totaal negen banen. Een vierde hal (te Zaandam, Achtersluispolder) was strijdig met het bestemmingsplan en werd gesloten. De hallen worden door particulieren geëxploiteerd.
Zaandammer Ton Sie werd in 1984 tweede tijdens de nationale indoor-kampioenschappen.
A.D. de Goeje-Maters ♰.
