Alkaloïden zijn stikstofhoudende stoffen van plantaardige herkomst (soms ook dierlijke) met alkalische eigenschappen. Meestal verstaat men hieronder stoffen met een gecompliceerden moleculairen bouw (heterocyclisch gebonden stikstof), die een speciale physiologische uitwerking hebben op het dierlijk organisme. In de geneeskunde vinden zij veel toepassing; het zijn zware giften indien zij in te groote hoeveelheden worden opgenomen. De meest bekende zijn: kinine uit de bast van den kinaboom; theïne en coffeïne uit de thee en koffieplant; cocaïne uit de cocaplant.
Daar bij regelmatig gebruik van bv. koffie en thee bovengenoemde alkaloïden voor sommige personen schadelijk kunnen zijn, wordt bv. bij koffie de coffeïne langs chemischen weg eruit verwijderd. De Koffie-Hag is bv. zulk een coffeïne-vrij product.
