maakt deel uit van de arbeidersbeweging en staat als zoodanig meestal in nauw verband met de strijdorganisaties politieke partij en vakbeweging of wordt als onderdeel van sociale politiek door verschillende organisaties : volksuniversiteiten, volkshoogeschool, enz. al of niet in contact met de arbeidersbeweging ter hand genomen. Ook de openbare leeszalen en bibiliotheken dienen de A., al geschiedt dit door deze uit de aard der zaak weinig systematisch.
Hoewel A. geheel los moet worden beschouwd van het eigenlijke vakonderwijs en meer de algemeene ontwikkeling dient, vooral ook op het gebied der maatschappelijke vraagstukken, is deze toch indirect stellig van belang voor de qualiteit van de maatschappelijke arbeidskracht.In Ned. wordt op het gebied der A., voorzoover deze van de arbeidersbeweging uitgaat, de belangrijkste plaats ingenomen door het Instituut voor Arbeidersontwikkeling, dat in nauw verband staat met de S.D.A.P. en de moderne vakbeweging (N.V.V.). In 1937-38 werden van de 171 bestaande cursussen 138 door het Instituut geleid, terwijl van 4.778 deelnemers 3.768 deze cursussen volgden. 795 deelnemers kwamen voor rekening van de organisaties aangesloten bij het R.K. Werkliedenverbond. De Volksuniversiteit vindt haar hoorders meer in de kringen van de middenstand. De Volkshoogeschool (internaten) heeft in Ned. nog slechts een zeer kleine omvang bereikt.
Stat.: Verslag Instituut voor Arbeidersontwikkeling ; Cultureele statistiek C.B.S.; Volksontwikkeling, tijdschrift Bond van Ned. Volksuniversiteiten.
