Volgens de definitie in de Dictionnaire du Vin is een mustimeter of Saccharometer een → densimeter, die door Salleron werd verbreid en voorzien van een gradering volgens de honderddelige schaal van Gay-Lussac.
De graadverdeling in het midden van de schaal, aangegeven met 1000, geeft het equivalent weer van de dichtheid van gedistilleerd water (1000 gram per liter); de graadverdeling daarboven geeft de lagere dichtheid weer, en die daaronder de hogere dichtheid, bijvoorbeeld die van een liter most (of een andere, willekeurige vloeistof) waarin het meetinstrument wordt ondergedompeld.
Om de dichtheid van de most te kunnen bepalen perst men enkele druiven uit en filtreert het sap door een doek in een reageerbuis die ruim genoeg is om er achtereenvolgens een thermometer en een mustimeter in aan te brengen. Stel nu dat we op de mustimeter het getal 1065 aflezen, en op de thermometer 18° C. Dan kijken we eerst op de correctietabel op blz. 532 om te weten te komen in welke mate het getal dat we op de mustimeter hebben afgelezen, gecorrigeerd moet worden om te komen tot het getal dat het zou zijn wanneer de temperatuur 15° C was.
Werken we dit voorbeeld nu verder uit. De most wordt gemeten bij een temperatuur van 18° C. De mustimeter geeft 1065 aan. De correctietabel geeft aan dat aan het getal op de mustimeter 0,5 moet worden toegevoegd om de dichtheid van de most bij de normale temperatuur van 15° C te leren kennen.
1. TABEL VAN DE GBLIJKW AARDIGE DICHTHEID VAN WIJNEN EN NORMALE OF ABNORMALE MOSTEN, MET EEN TE VERWACHTEN ALCOHOLGEHALTE ONDER DE 10%
(Met hun suikergehalte en mogelijk alcoholgehalte alsmede het gwicht aan suiker dat moet worden toegevoegd om een wijn van 10% te krijgen) (Volgens Salleron)
Mustimeter dichtheid in graden / Oechsle Areometer graden Baumé Balling / Brix Grammen suiker per liter most Alcoholgehalte van de te maken wijn Gewicht in grammen van de toe te voegen kristalsuiker per 1 liter most om een wijn van 10% te krijgen
1000 0
1001 0,1
1002 0,3
1003 0,4
1004 0,6
1005 0,7
1006 0,9
1007 1,0
1008 U
1009 1,3
1010 1,4
1011 1,6
1012 1,7 2 0,1 168
1013 1,8 5 0,2 166
1014 2,0 7 0,4 163
1015 2,1 11 0,6 159
1016 2,3 13 0,7 157
1017 2,4 15 0,9 154
1018 2,6 18 1,1 151
1019 2,7 21 1,2 149
1020 2,8 23 1,4 148
1021 2,9 26 1,5 146
1022 3,1 29 1,7 142
1023 3,2 31 1,8 139
1024 3,4 34 1,9 137
1025 3,5 37 2,1 134
1026 3,7 39 2,3 130
1027 3,8 42 2,4 127
1028 3,9 45 2,6 124
1029 4,1 47 2,8 122
1030 4,2 50 3,0 120
1031 4,3 53 3,1 119
1032 4,5 55 3,2 115
1033 4,6 58 3,4 112
1034 4,7 61 3,5 110
1035 4,9 63 3,7 107
1036 5,0 66 3,9 104
1037 5,2 69 4,0 102
1038 5,3 72 4,2 99
1039 5,4 74 4,4 95
1040 5,5 76 4,5 93
1041 5,7 10,23 80 4,7 90
1042 5,8 10,47 82 4,8 88
1043 6,0 10,71 84 5,0 85
1044 6,1 10,95 87 5,1 83
1045 6,2 11,19 90 5,3 80
1046 6,3 11,42 92 5,4 78
1047 6,5 11,67 95 5,6 75
1048 6,6 11,91 98 5,7 73
1049 6,7 12,14 100 5,9 70
1050 6,9 12,38 103 6,0 68
1051 7,0 12,62 106 6,2 65
1052 7,1 12,73 108 6,3 63
1053 7,3 13,08 111 6,5 59
1054 7,4 13,32 114 6,7 56
1055 7,5 13,56 116 6,8 54
1056 7,7 13,79 119 7,0 51
1057 7,8 14,03 122 7,2 48
1058 7,9 14,26 124 7,3 46
1059 8,0 14,49 127 7,5 42
1060 8,2 14,73 130 7,6 41
1061 8,3 14,96 132 7,8 37
1062 8,4 15,19 135 7,9 36
1063 8,6 15.42 138 8,1 32
1064 8,7 15,66 140 8,2 31
1065 8,8 15,89 143 8,4 26
1066 8,9 16,01 146 8,6 24
1067 9,0 16,12 148 8,7 22
1068 9,2 16,58 151 8,9 19
1069 9,3 16,81 154 9,0 17
1070 9,4 17,06 156 9,2 13
1071 9,6 17,27 159 9,3 12
1072 9,7 17,50 162 9,5 8
1073 9,8 17,73 164 9,6 7
1074 9,9 17,84 167 9,8 3
1075 10,0 17,95 170 10,0
2. TABEL VAN DE GBLIJKWAARDIGE DICHTHEID VAN DE MOSTEN MET EEN TE VERWACHTEN ALCOHOLGEHALTE BOVEN DE 10%
(Met hun suikergehalte en mogelijke alcoholgehalte alsmede de hoeveelheid water die moet worden toegevoegd om het alcoholgehalte van de wijn terug te brengen tot 10%) (Volgens Salleron)
Mustimeter dichtheid in graden/ Oechsle Areometer graden Baumé Balling / Brix Grammen suiker per liter most Alcoholgehalte van de te maken wijn Volume water (liter) dat per liter most toegevoegd moet worden om de dichtheid tot 1070 te verlagen en zo eer, wijn van 10% te krijgen
1076 10,2 18,41 172 10,1 0,01
1077 10,3 18,63 175 10,3 0,02
1078 10,4 18,86 178 10,5 0,04
1079 10,6 19,08 180 10,6 0,05
1080 10,7 19,31 183 10,8 0,06
1081 10,8 19,54 186 10,9 0,08
1082 10,9 19,76 188 11,0 0,09
1083 11,1 19,99 191 11,2 0,10
1084 11,2 20,21 194 11,4 0,12
1085 11,3 20,43 196 11,5 0,13
1086 11,4 20,66 199 11,7 0,14
1087 11,6 20,88 202 11,9 0,16
1088 11,7 21,10 204 12,0 0,17
1089 11,8 21,33 207 12,2 0,18
1090 11,9 21,55 210 12,3 0,20
1091 12,0 21,77 212 12,5 0,21
1092 12,2 21,99 215 12,6 0,22
1093 12,3 22,21 218 12,8 0,24
1094 12,4 22,43 220 12,9 0,25
1095 12,5 22,65 223 13,1 0,26
1096 12,6 22,87 226 13,3 0,28
1097 12,7 23,09 228 13,4 0,29
1098 12,9 23,31 231 13,6 0,30
1099 13,0 23,53 234 13,8 0,31
1100 13,1 23,75 236 13,9 0,33
1101 13,2 23,97 239 14,0 0,34
1102 13,3 24,18 242 14,2 0,36
1103 13,5 24,40 244 14,4 0,37
1104 13,6 24,62 247 14,5 0,38
1105 13,7 24,84 250 14,7 0,40
CORRECTIETABEL
Temperatuur °C Correctie
10 - 0,6
11 -0,5
12 -0,4
13 -0,3
14 -0,2
15 0
16 + 0,1
17 + 0,3
18 + 0,5
19 + 0,7
20 + 0,9
21 + 1,1
22 + 1,3
23 + 1,6
24 + 1,8
25 + 2,0
26 + 2,3
27 + 2,6
28 + 2,8
29 + 3,1
30 + 3,4
Als de temperatuur nu eens 12° C was in plaats van 18, dan zou er van het op de mustimeter aangegeven getal 1065 volgens de correctietabel 0,4 moeten worden afgetrokken, zodat de dichtheid dan heel precies 1064,6 zou zijn. Hebben we deze correctie eenmaal gemaakt, dan wenden we ons tot de hieronder volgende tabellen 1 en 2 om te zien hoe groot het gewicht is van de suiker in de most en hoe groot het alcoholgehalte zal zijn na de gisting.
In Californië wordt een soortgelijk instrument gebruikt: de hydrometer (zie ook onder dat woord) Brix/Balling, die het gewicht van de suiker in een oplossing van 100 gram aangeeft.
De eerste kolom van de tabellen 1 en 2 geeft de dichtheid van de most weer, d.w.z. de dichtheid die op de mustimeter kan worden afgelezen. De tweede kolom geeft aan wat de equivalente waarden op de areometer (of gluco-oenometer) Baumé en op de densimeter of Saccharometer Gay-Lussac zouden zijn. De derde kolom geeft het gewicht van de druivesuiker in een liter most weer. De vierde geeft het vermoedelijke alcoholgehalte na gisting van de most, uitgaande van de veronderstelling dat alle suiker vergist (wat niet altijd gebeurt, vooral niet boven een alcoholgehalte van 14° a 15°). De vijfde kolom geeft aan hoeveel zuivere kristalsuiker per liter most moet worden toegevoegd om na de gisting een wijn met een alcoholgehalte van 10° te krijgen. Met zuivere kristalsuiker bedoelen we witte, op 100° genormaliseerde suiker.
Als men minder zuivere suikers zou gebruiken, witte of bruine, zouden de cijfers in de tabel niet voldoen, zodat men ze al naar gelang de graad van de gebruikte suiker zou moeten verhogen. De vijfde kolom van tabel 2 geeft aan hoeveel liter water per liter most moet worden toegevoegd om deze tot zijn normale dichtheid van 1075 terug te brengen.
Terugkomend op het voorbeeld dat we in het begin van dit artikel hebben gegeven kunnen we nu constateren dat:
1. Een most met een dichtheid van 1065 correspondeert met 8,8 graden Baumé;
2. Deze most 143 g druivesuiker per liter bevat;
3. Deze suiker na gisting 8,4 graden alcohol zal geven, wat betekent dat de wijn per hectoliter 8,4 1 alcohol zal bevatten;
4. Men 27 g kristalsuiker per liter zal moeten toevoegen om het alcoholgehalte van de wijn op 10° te brengen.
