Gespierd hol orgaan dat de motor en het middelpunt van de bloedsomloop is.
Het hart is een spier die zo groot is als een flinke vuist. Eromheen zit het hartzakje (pericard). Het hart ligt goed beschermd schuin achter het borstbeen, boven het middenrif, met de punt naar links.
De hartspier (syn. myocard) wordt aangestuurd door de hersenen. Het signaal om de spier samen te trekken ontstaat in het hart zelf. Speciale cellen aan de bovenkant van het hart, de zgn. sinusknoop, geven dat elektrische signaal af.
Het hart is opgebouwd uit vier holle ruimtes: twee kamers en twee boezems. Het levert vier holten (of compartimenten) op, die door ‘verticale’ en ‘horizontale’ tussenschotten worden gescheiden (zie hartkamer). Het hart pompt sneller of langzamer, afhankelijk van hoeveel bloed nodig is. In rust slaat het hart zo’n 50-100 keer per minuut. Bij sporten kan dit oplopen tot 180 slagen per minuut. Wanneer de hartspier meer bloed nodig heeft, gaat er minder bloed naar de ingewanden (spijsverteringsorganen). Ga dus niet sporten vlak na een maaltijd, want dan komt het lichaam in opstand.
Zet je schrap voor wat ‘taalwetenswaardigheden voor gevorderden’. Alleen bij dit trefwoordartikel, misschien wel het hart van dit woordenboek, hebben wij als schrijvers van dit boek naar hartenlust voorbeelden uit andere talen verzameld. Neem ze ter harte!
- In medische woorden over het hart, zoals ‘cardioloog’ en ‘cardiogram’, vind je vrijwel altijd het Griekse woorddeel ‘-card-’. Maar… de ‘cardia’ heeft niets met het hart te maken. Dokters bedoelen er het deel van de maag mee waarin de slokdarm vanboven uitkomt.
- Of kwam gekauwd eten door de slokdarm soms in je hart uit? Wanneer iemand eten in de maag door brandend maagzuur oprispt en dat terug in de mond komt, noemen Engelsen dit tenslotte ‘heartburn’, ‘brandend hart’… Lees maar na bij ‘oprisping’ en ‘brandend maagzuur’ hoe het ook alweer zit.
- Het woord ‘cor’, Latijn voor ‘hart’, vind je terug in ‘concordia’, een moeilijk woord voor ‘eensgezindheid’ oftewel ‘eendracht’, de vredige toestand wanneer mensen in een groep allemaal in hun hart hetzelfde over iets voelen. Daarom heten veel feestzalen, muziekverenigingen en sportclubs zo. Niemand zit er op tweedracht oftewel ruzie te wachten: daar is eendracht de voorwaarde om samen te zijn.
- Het Franse woord voor ‘hart’ is ‘coeur’, wat nog iets op ‘cor’ lijkt en wat je als ‘keur’ uitspreekt. Soms doe je iets met tegenzin oftewel à contrecoeur (‘tegen het hart’): je hart zegt jou het niet te doen. Maar weinig mensen in ons land snappen jou nog als je die uitdrukking, die toch in de dikke Van Dale staat, zou gebruiken.
- Zelfs Nederlandse huidartsen gebruiken dit ‘coeur’ voor de huid tussen hals en borst, zoals je die bijvoorbeeld ziet bij een blouse of overhemd met de bovenste twee of drie knoopjes los en de boord opengeslagen. Na een zonnige zomer is daar bij veel mensen op de huid een bruine driehoek zien.
- De Portugezen gaven hun woord voor het hart, ‘curação’, al eeuwen geleden aan het welbekende Antilliaanse eiland omdat het – met wat goede wil bekeken – de vorm van een hart heeft.
- Tot slot een woord zonder één klinker (a, e, i, o, u) erin: ‘hrd’! Toch spreek je dit oude woord voor ‘hart’ ongeveer als ‘hart’ uit. Dit is het woord dat mensen in India al zo’n 3000 jaar geleden gebruikten. Indiërs spraken toen de oude taal Sanskriet. Ons Nederlands komt voor een deel van die verre en oude taal vandaan. Daarom noemen taalkundigen het Nederlands een Indo-Europese taal.
Ook cor, myocard. Kijk ook bij bloedsomloop, boezem, kamer, elektrocardiogram, hartinfarct, hartklopping, hartstilstand.
