De werkzame stof in ritalin is methylfenidaat. Het wordt voorgeschreven bij ADHD en narcolepsie (slaapstoornis). De stof is verwant aan een amfetamine (zoals de drug speed): het heeft ongeveer dezelfde werking, alleen minder sterk.
Ritalin werkt op het centraal zenuwstelsel waarbij het de heropname van dopamine en noradrenaline remt. Hierdoor krijg je een hoger concentratievermogen: mensen met ADHD zijn daardoor minder snel afgeleid en ook minder hyperactief. Het medicijn heeft een effect bij ongeveer 70% van de kinderen met ADHD. Het begint ongeveer na een half uur te werken en duurt dan zo’n 4 uur. Bij narcolepsie heb je een te lage concentratie van hypocretine. Hierdoor kun je overdag zomaar in slaap vallen zonder dat je te weinig slaap hebt gehad. Dankzij ritalin kun je wakker blijven. Een vergelijkbaar medicijn is concerta, deze heeft een langere halfwaarde tijd (zie Ensie) waardoor het langer werkt.
Ritalin is alleen op recept te verkrijgen maar het wordt tegenwoordig ook vaak (illegaal) doorverkocht aan studenten. Het is onder deze groep een populair middel omdat het ervoor zorgt dat je bijvoorbeeld tijdens tentamenperiodes lang door kan studeren. Het gevaarlijke hieraan is dat je psychologisch gewend raakt en niet meer zonder denkt te kunnen studeren, buiten natuurlijk dat het onnodig slikken van medicatie sowieso geen goed idee is. Bijwerkingen van ritalin zijn gebrek aan eetlust, niet kunnen inslapen, hoofdpijn, buikpijn en psychische klachten zoals angstig en nervositeit.
