Twee indrukwekkende teksten uit het Oude Testament tonen de belangrijke betekenis van haarlokken reeds in heel vroege tijden aan: de beroemde geschiedenis van Simson en Delila (bij Saint-Saëns: Samson et
Dalila) – Simson’s bovenmenselijke kracht verdwijnt als men hem zijn haren afsnijdt - en de bespotting van de kaalhoofdige profeet Elisa (2 Koningen 2:23-24): ‘Als hij nu den weg opging, zoo kwamen kleine jongens uit de stad, die bespotten hem en zeiden tot hem: “Kaalkop, ga op; kaalkop, ga op!” En hij keerde zich achterom, en hij zag ze, en vloekte ze in den naam des Heeren: toen kwamen er twee beren uit het woud, en verscheurden van hen tweeënveertig kinderen.’
Wie zo zwaar gestraft wordt, moet wel een gevoelige plek geraakt hebben. Een vol bos haar duidde op gezondheid, kracht, vitaliteit, en gold zelfs als de verblijfplaats van de levensgeest. Wie vernederd moest worden - gevangenen, slaven, samenzweerders - werd kaalgeschoren.
Men schrok voor niets terug om de gevreesde haaruitval te verhinderen: ‘Wie in Beieren om middernacht bij volle maan op een kruispunt driemaal (...) zegt: “Zoals jij, o maan, aanwast, zo zullen ook mijn haren aanwassen”, zal zijn haargroei op buitengewone wijze bevorderen.’
(Lammert, Volksmedizin und medizinischer Aberglaube in Bayern) Men had grote angst voor de kleine vampier-zegen van boven: ‘Als er bij iemand een vleermuis op het hoofd landt of in de haren geraakt, heeft dat kaalheid tot gevolg.’ (Edvin Miller Fogel, Belief 's and Superstitions of the Pennsylvania Germans) En als de haaruitval op dramatische wijze voortschreed, was er altijd nog hoop: ‘Bevochtig de kaalslag met hondsmelk, dan zullen de haren spoedig op fraaie wijze uitspruiten!’(Fabich, Bauernmedizin)
Uit de gesteldheid van de haren leidde men, evenals uit de vorm en grootte van de neus, karakter en temperament af. Mensen met rode haren (opvliegend, achterbaks) kwamen er eeuwenlang het meest bekaaid af. Daarentegen beschouwde men iemand met gekrulde lokken als een dapper mens.
Dat haardos en haarstijl een gevoelig en uiterst belangrijk onderwerp zijn gebleven, tonen de alomtegenwoordige reclamecampagnes voor haarproducten en middelen tegen kaalhoofdigheid en haaruitval aan. In de Verenigde Staten hebben slimme astrologische deskundigen kapsels ontwikkeld die op een bepaald moment aansluiten bij de stand der sterren: de hairoscope.
→ Baard, → Blond, → Rood/Roodharig.
