De grote encyclopedie van het antiek

Jan Durdik en anderen (1970)

Gepubliceerd op 02-12-2020

Vergulden

betekenis & definitie

het aanbrengen van een gouden deklaag, ter versiering van glas. keramiek, metaal, meubels e.d. Men onderscheidt de volgende technieken:

Waterverguld. Hierbij is bladgoud met een plakmiddel aangebracht, al of niet op een ondergrond van gesso. Niet erg duurzaam. Kwastverguld. Bij deze techniek is het bladgoud fijngemalen en vermengd met lak. met de kwast op het oppervlak aangebracht. Ook deze laag slijt gemakkelijk af.

Olieverguld. Hierbij is bladgoud op het voorwerp gehecht met een mengsel van lijnolie. Arabische gom en mastiek. Om het droogproces te versnellen werd soms gebruik gemaakt van een oven. Tamelijk duurzaam; kleur matgoud.

Vuurverguld, ook bekend als ‘doré au feu' (Fr.) of ‘ormolu’ (Eng.). Hierbij is een mengsel van goudpoeder en kwik (goudamalgaan) met de kwast aangebracht en vervolgens verhit tot het kwik was verdampt. Deze techniek werd meestal gebruikt voor het vergulden van metalen voorwerpen (bronze doré), maar is na 1830 door de uitvinding van de galvanische methode in onbruik geraakt. Rond 1785 past men het vuurvergulden ook toe bij keramiek en glas. Vergulden met honing. Hierbij wordt gemalen bladgoud vermengd met honing of een ander smeltmiddel.

Het met deze substantie beschilderde keramiek of glas wordt vervolgens bij een lage temperatuur verhit. Het hierdoor verkregen oppervlak is hard genoeg om te worden bewerkt.

Vergulden met barnsteen. Hierbij wordt bladgoud vastgehecht met barnsteen en vervolgens bij een lage temperatuur verhit. Vanaf 1760 toegepast bij keramiek.

Galvanisch vergulden, voor het eerst toegepast ca. 1830 in Meissen ter decoratie van porselein. De techniek berust op het goudoplossend vermogen van olie met zwavel. Bij deze methode wordt het voorwerp bedekt met een dun laagje goud. gelijkend op lustre. Ook op glas toegepast.

Verguld glas. Wordt vervaardigd door branden, gewoonlijk zonder smeltmiddel. In de islamitische landen en te Venetië soms gecombineerd met gebrandschilderd veelkleurig decor; aldaar met verguldsel alleen op de randen en mascarons van de laat-I6de-eeuwse glazen, evenals in de Nederlanden, waar in begin 17de eeuw ook grotere vlakken verguld worden. Wegens de kwetsbaarheid ook meteen tweede laag glas bedekt of vervangen door geel.

< >