De grote encyclopedie van het antiek

Jan Durdik en anderen (1970)

Gepubliceerd op 02-12-2020

Glas

betekenis & definitie

in hoofdzaak een verbinding van kiezelzuren en een alkali. Deze grondstoffen worden verenigd tot een glasmengsel dat vervolgens wordt samengesmolten tot een vloeibare glasmassa die bij afkoeling hard wordt.

Bij de vervaardiging van glas is men aangewezen op de grondstoffen die men in de onmiddellijke omgeving aantreft. De benodigde kiezelzuren zijn in overvloed voorhanden in de vorm van zand; als alkali komen twee bruikbare vormen voor: potas en soda. Potas wordt verkregen uit de as van hout of varens; het hiermee vervaardigde grove glas is groenachtig van kleur en niet volkomen helder. In Duitsland placht men potas te winnen uit verbrand beukehout, waaruit het Waldglas werd vervaardigd; het Franse verre de fouchère bevat potas uit varens. Soda kan worden gewonnen uit de as van waterplanten; reeds in de 15de eeuw' slaagden de Venetiaanse glasblazers er aldus in een zeer heldere glassoort te produceren, die na verdere ontkleuring met mangaan het cristallo opleverde. In plaats van zand verwerkte men hier fijngestampte rivierkiezel.

Latere veredelende experimenten onder toevoeging van loodoxide en kalk leverden respectievelijk het Engelse loodkristal en het Boheemse kristalglas op. Gekleurd glas kan men verkrijgen door toevoeging van metaaloxiden, bijv. opaak glas door toevoeging van beenderas of tinoxide, groen en blauw glas door koperoxide, enz. Aan het mengsel worden glasscherven toegevoegd, waardoor de smelttemperatuur wordt verlaagd en ter besparing van grondstoffen.De oudste glasoven is de potoven, waarin het glas in potten van zeer hard gebakken aardewerk werd gesmolten bij een temperatuur van 1400-1500 C. De gesmolten glasmassa laat men vervolgens afkoelen tot werktemperatuur, ca. 1100-1200 C. Aan de hand van de verschillende wijzen van bewerking spreekt men van glas in de vorm gegoten, geperst glas en vrij of in de vorm geblazen glas. Voor versieringstechnieken waarbij opgelegde of ingesmolten glasdraden worden toegepast wordt het glas telkens gedurende de bewerking in de koeloven opnieuw verhit om de ontstane spanningen op te heffen. Bij kleine siervoorwerpen maakt men hiertoe gebruik van een speciale glasblazerslamp, de verdere decoratie van glas geschiedt in koude toestand en kan bestaan uit beschilderen. emailleren, graveren, slijpen en stippen.