D.i. bietenzaad, waarbij men getracht heeft het aantal zaadjes per kluwen te verminderen tot één, om daardoor het tijdrovende dunnen (op één zetten of enen) in de drukke voorjaarstijd te beperken.
Het leek aanvankelijk dat selectie in deze richting niet tot het gewenste resultaat zou leiden, thans schijnt men er echter in geslaagd te zijn.
Gezien de moeilijkheden bij deze selectie ondervonden heeft men het daarom allereerst gezocht in een mechanische bewerking van het zaad.
Een van de eerste bewerkingen was het breken van de korrels in segmenten, waardoor men gesegmenteerd zaad verkreeg. Dit voldeed niet aan de verwachtingen. Er trad vrij veel kiembeschadiging op en het percentage meerkiemigen was te groot. Proeven met gesegmenteerd zaad in Ned. toonden aan, dat aan het gebruik hiervan onder onze omstandigheden ie veel risico’s zijn verbonden.
In Am. burgerde het gebruik van gesegmenteerd zaad zeer snel in, maar ook daar heeft men de bezwaren ondervonden en gaat men op grote schaal tot een andere werkwijze over. Verder onderzoek leverde op dat het aantal kiemen per kluwen in belangrijke mate samenhangt met de grootte der kluwens (de z.g. fractiegrootte).
Door nu die fracties van het zaad uit te zeven, die voor het grootste gedeelte uit kluwens met één zaadje bestaat, krijgt men het z.g. gezeefde zaad. Helaas komen wij hierbij juist bij de kleinere zaadkluwens terecht en hiervan is de kiemenergie
i.h.a. geringer, wat moeilijkheden bij de opkomst geeft, zodat ook dit gezeefde zaad voor gebruik in de praktijk weinig aan te bevelen is. Nu kan men ook van een fractie met grotere zaadkluwens uitgaan en dan door dit zaad een bepaalde behandeling te geven het aantal kiemen per kluwen nog wal verminderen.
De eerste poging hiertoe leverde het z.g. gecalibreerde zaad op. Dit vormde reeds een verbetering vergeleken met het gezeefde zaad, maar liet toch in
vorm en kwaliteit te wensen over. Een verdere verbetering ontstond door een machine te construeren, waarin het zaad wordt gepolijst rondgeslepen). Dgl. machines zijn nu ook in Ned. in gebruik.
Het aldus verkregen gepolijste zaad is tamelijk rond van vorm, goed van kiemkracht en bevat een vrij hoog percentage éénkiemige kluwens. Het beantwoordt daardoor zoveel mogelijk aan de aan het éénkiemige zaad te stellen eisen. Dankzij de ronde vorm kan met gepolijst zaad een veel regelmatiger verdeling in de rij verkregen worden, vooral wanneer men gebruik maakt van speciaal daarvoor geconstrueerde precisie-zaaiapparaten en precisie-zaaimachines.
De laatste tijd is een ander procédé ontwikkeld, waarbij gebruik gemaakt wordt van de eigenschap, dat binnen een bepaalde fractiegrootte de zwaardere korrels eert hogere kiemkracht hebben dan de lichtere. Door deze zwaardere korrels volgens een nieuwe methode uit te zeven en deze licht te polijsten zal men het opkomstrisico van het e. z. kunnen verminderen.
Om de regelmatige verdeling in de rij te vervolmaken heeft men het e. z. met bepaalde, gemakkelijk loslatende stoffen omhuld. Door de ronde vorm, gelijke grootte en hoger s.g. is met behulp van precisie-zaaiapparaten een uiterst regelmatige verdeling in de rij te verkrijgen.
De toepassingsmogelijkheden van dit ingehulde zaad bevinden zich nog in het experimentele stadium. De voordelen van het éénkiemige zaad zijn een zekere arbeidsbesparing, maar vooral de arbeidsspreiding die mogelijk wordt. De periode van opeenzetten is bij normaal zaad aan nauwe grenzen gebonden, wat met het éénkiemige zaad niet in die mate het geval is. Doordat de meeste planten reeds alleen staan kan men de periode, waarin opeengezet dient te worden, zo nodig iets langer nemen, zonder kans op al te grote opbrengstderving.
Het nadeel van e. z. is de grotere gevoeligheid bij de opkomst. De omstandigheden die de opkomst bepalen, dienen dan ook zo gunstig mogelijk te zijn. Voorzover men die in de hand heeft bestaat legen uitzaai van e. z. geen enkel bezwaar. Het gebruik is echter af te raden op slempige gronden, onkruidrijke percelen en indien er kans op vreterij bestaat. Men diene zich echter te realiseren dat alle langs machinale weg gemaakt z.g. e.z. in werkelijkheid nog een zeker percentage rneerkiemige kluwens bevat en dus in feite niet met de naam éénkiemig mag worden aangeduid.
M. HALMA.