Agrarisch Encyclopedie

Veerman (1954)

Gepubliceerd op 21-01-2021

Cultuurmaatschappijen

betekenis & definitie

(1) In Ned. heeft deze benaming ingang gevonden voor de Ned. Heide Maatschappij (1888) en de N.V. ‘Grontmij’ (1915).

De c. hebben grote oppervlakten woeste grond in cultuur gebracht, terwijl zij tegenwoordig bij vrijwel alle cultuurtechnische en aanverwante werken in ons land betrokken zijn. Voorts dienen zij particulieren van advies over de uitvoering van cultuurtechnische verbeteringen en in ruimer verband over het beheer van landbouwgronden en bossen. Overheidslichamen, stichtingen, particulieren enz. kunnen als opdrachtgever optreden. de voorbereiding van de werken kan en zal in vele gevallen door de c. geschieden, waarvoor deze over eigen technische diensten voor het verrichten van opnemingen en het uitwerken van plannen beschikken. De uitvoering geschiedt vaak in regie, d.w.z. de c. werken niet voor een tevoren vastgestelde aanneemsom, doch brengen de werkelijke kosten, vermeerderd met een vergoeding voor toezicht en algemene onkosten, aan de opdrachtgever in rekening. De opdrachtgever, die vaak niet bij machte is zelf deskundigen aan te stellen, laat in vele gevallen dus alles aan de c. over. Hij moet de c. zijn vertrouwen schenken en deze moeten zich het vertrouwen waardig tonen. In vroeger jaren waren de c. vrijwel de enige instellingen, die op het gebied van de cultuurtechniek werkzaam waren. Thans geeft de Cultuurtechnische Dienst vele adviezen op dit gebied, terwijl de Rijksdienst voor de Werkverruiming vele werken voorbereidt en financiert en daarvan de arbeidsvoorziening regelt. In de crisisjaren 1930-1940 hebben de c. het overgrote deel van de werkverschaffing objecten uitgevoerd.

Vrijwel alle werken werden toen in handwerk uitgevoerd. Na de oorlog hadden zij een belangrijk aandeel in de uitvoering van de landbouwherstelwerken, waarbij in toenemende mate tot mechanisatie van de uitvoering van cultuurtechnische werken is overgegaan.

(2) (Indon.) C. zijn lichamen, gewoonlijk met aandelenkapitaal, opgericht voor het drijven van een of meer ondernemingen van grote landb. in Indon. Indien verschillende ondernemingen aan één c. behoren, spreekt men van een concern.

Van de bekendste, grote c. mogen worden genoemd de Internationale Crediet en Handelsvereniging ‘Rotterdam’ (afgekort: Internatio), do Handels Vereniging Amsterdam (H.V.A.), de Cultuurmaatschappij der Vorstenlanden, de Ned. Ind. Landbouw Mij, de Deli Maatschappij.

Er zijn echter nog vele tientallen andere, waarvan verschillende, evenals de Internatio, ook nog belangrijke, buiten de landb. staande, handelszaken drijven, zoals o.a. de firma’s Geo Whery, Mirandolle, Voûte & Co, de Borneo-Sumatra Handel Mij (Borsumij), terwijl er verder lichamen zijn, die als administratiekantoren van ondernemingen, daarin tevens rechtstreekse belangen hebben verkregen.

< >