(1915) (i.p.v. hebben ook krijgen) (inf.) het moeilijk hebben (wanneer je bijna niet kunt ademen van de hitte); zich ergens grote zorgen om maken; ergens over in de rats zitten. Mogelijk omdat Spanje een warm land is. Het WNT kent de uitdrukking niet. Wel ‘het Spaans hebben of krijgen’ (hard behandeld worden. Reeds opgetekend in 1733) en ‘het Spaans maken’ (het bont maken. Opgetekend in 1859). Spaans kan ook verwijzen naar de ‘Spaanse pokken of ziekte’ (syfillis) of naar de ‘Tachtigjarige Oorlog’. Bij dit laatste zou er verband kunnen zijn met de wreedheid van de Spanjaarden tijdens deze oorlog. Het Spaanse leger probeerde de Nederlanders door uitputting en verhongering tot overgave te dwingen. Een andere mogelijkheid is de Spaanse inquisitie: door de martelmethodes zouden Nederlandse protestanten (aan wie het katholieke geloof moest opgelegd worden) het 'Spaans benauwd' gekregen hebben.
• 't Is noppes vandaag, — verklaart hij terugkomend — droog Weer buiten geen asie kans op regen — de nachtdienst gaat vast door. — Reken maar van yes, — krijgt, hij ten antwoord, 't is alleen hondenweer op verlofdagen, weet je dat nog niet, gemobiliseerde hufter, -- ben je daarvoor nou al zoo lang getrouwd? — Krijg het Spaansch benauwd, — antwoorde. deze bits — om zijn talent van rijmende antwoorden „De Dichter" genaamd. (Rotterdamsch nieuwsblad, 25/05/1915)
• We gingen Zondag naar Scheveningen; de zon stond stralend aan den hemel en hij vond het heerlijk weer, totdat er om 12 uur een regenbuitje viel, waarover hij stom verbaasd was; nog heviger verwonderd was hij toen er om 3 uur even een stormpje woedde en om 4 uur,toch de zon weer scheen. Dat gaat zoo altijd in het voorjaar, sprak ik tot mijn vriend, die dat niet kon vatten, in den bollen wind zat te beven als een rietje en zuchtte: Maar nu is het zomer! jubelde ik hem gistermorgen in het oor, ofschoon hij eerst niet wilde gelooven, dat het mogelijk is, dat het den eenen dag voorjaar en den anderen dag zomer is, maar toch gaf hij toe, dat het wel warm was, later vond hij het zelfs drukkend en tenslotte kreeg hij het Spaansch benauwd. (Rotterdamsch nieuwsblad, 28/05/1931)
• De wederzijdse familie wist van begrijpen en vergeven, maar de luidjes op het dorp en de boeren uit de omtrek konden het schandaal niet verwerken, hadden het spaans benauwd en loofden den Heer toen het losbandige stel de streek verliet en zich in de stad vestigde om een fruithandel te beginnen. (Willem van Iependaal: De dans om de rinkelbom. 1939)
• En ik moet je zeggen, na een nog niet zo lang, maar wel lichtelijk avontuurlijk leven, dat ik het nog nooit zo spaans benauwd heb gehad als tussen die mensenklit voor de trap naar het viaduct. (Sportkroniek, 19/12/1949)
• Ik had het Spaans-benauwd, niet alleen door de spanning, maar ook door de hitte” vertrouwt trainer Bram Appel ons toe. (Sportkroniek, 17/06/1963)
• „Nou", zei Sjekkie, „ik was in die kamer daarginds aan het rortdsnuffelen en toen kwam er een van die knapen aansehuifelen die me die kanonskogel over m'n hoofd schoof. En verder weet ik eigenlijk niets. Alleen dat ik het Spaans benauwd heb gehad. (stripverhaal in de Volkskrant, 19/05/1967)
• In de afgelopen twee jaar is mij herhaaldelijk belangstellend gevraagd: ben jij al in China geweest? Met een angstig gezicht zeg ik dan: ik was laatst nog in Antwerpen, in de hoop dat men dat als vervanging van zo'n China-reis wil accepteren, want ik krijg het Spaans benauwd bij de gedachte dat ik zo'n tocht zou moeten maken. (Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987)
• Wanneer ik in mijn column schrijf: 'bescheidenheid versiert de mens,' dan krijg ik brieven met de mededeling dat het gezegde 'siert de mens' is. Of als ik schrijf 'Turks benauwd', dan corrigeren mensen mij dat het 'Spaans benauwd' is. Komt het nou echt niet bij je op dat ik gewoon ook met woorden kan spelen?'' (het Parool, 12/12/2001)
• In datzelfde museum was op dat moment een tentoonstelling over de Spaanse socialistische geschiedenis en daar zag ik een paar schilderijen van zogenaamde wurgpalen. Tot in de jaren zeventig heeft Franco mensen, vooral communisten en socialisten terechtgesteld aan de wurgpaal. ‘Spaans benauwd’ komt daarvandaan. (Tattookoning Henk Schiffmacher in HP/ De Tijd, maart 2022)
