(19e eeuw) (Ned. gezegde) er zijn omstandigheden die de voortgang of verdere ontwikkeling van iets verhinderen; door beperkingen kan een bepaalde handeling niet verder worden gezet. Eigenlijk: de wal verhindert het schip om verder te varen.
• Welnu, konden die oude Romeinen niet beter teren, weelderiger leven, overdadiger verdoen en verkwisten, dan wij? Maar zouden wij het hun ook toegeven, als wij onze verfkwast in zoo rijk gevulde verfpotten konden dompelen? Men zegt wel eens, de wal keert het schip; - om mede te doen ontbreekt het mogelijk niet aan den aanleg en den lust?... (Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858)
• De samenwerking binnen de muren van éénzelfde vereeniging zou èn aan de christelijke èn aan de volgens dezen onchristelijke arbeiders wederzijdsch begrijpen, die allereerste voorwaarde voor vruchtbaar samenwerken, leeren, waardoor gemakkelijker dan bij enkel federatieve samenwerking miskenning van de beginselen van elk dier groepen zou worden verhoed. Met de meening van den bondgenoot wordt rekening gehouden uit koel berekende tactiek, met die van den makker der eigen vakvereeniging uit warme kameraadschap. De wal keert het schip. Op straffe van leden- en machtsverlies is de gemengde vakvereeniging gedwongen, met de beginselen van haar christelijke leden, die haar macht opvoerden tot het bereikte peil, ter dege rekening te houden. (De Gids. Jaargang 74. 1910)
• De getuigschriften van zedelijk gedrag, hoewel op zich zelf van niet zooveel waarde, hebben toch wel goede diensten gedaan. Eene herziening in den vorm van verscherping is niet urgent; de wal keert het schip, een onzedelijk leven (van een onderwijzer) is spoedig genoeg bekend en in den regel loopt de procedure tot ontslag snel en afdoende van stapel. (K. Brants: Waarborgen voor voldoend lager schoolonderwijs. 1918)
• De wal keert het schip. D.w.z. de omstandigheden verhinderen de uitvoering of de voortzetting eener handeling; vgl. Harreb. II. 249: De wal zal het schip wel keeren; Het Volk, 17 Juni 1915 p. 1 k. 1: De wal der beperkte beschikbare ammunitie en van 't gebrek aan opleidingskrachten keert het schip eener algemeene oefening; Handelsbl. 27 Sept. 1924, p. 5 k. 4: Vooral gedurende de laatste jaren was de aanwas van het studiosendom in ons land bizonder groot. Men make zich hierover niet al te ongerust. Ook hier zal de wal het schip wel keeren; Ndl. Wdb. VII, 1980. (F.A. Stoett: Nederlandsche speekwoorden en gezegden. 1923-1925)
• De wal keert het schip. Er zijn omstandigheden, die vanzelf den voortgang ener onderneming stuiten. (Alles wel aan boord. Spreekwoorden en zegswijzen ontleend aan het Nederlandse zeewezen. 1944)
• Hier roept Gods grootheid tot bekeering: de dolgeworden koning wordt geremd in het dwangbuis der kosmische krachten, die naar Gods hand zich zetten, niet naar zijn kranken geest. Het materiaal der kreatuurlijke gegevenheid stelt aan de woede van zijn bewerker paal en perk; de wal keert het schip: dat is een wereldwet. (K. Schilder: Heidelbergsche catechismus. Zondag 1-4. 1947)
• En — daarmee samenhangend — hoe de verhouding tussen de verschillende vervoerscategorieën moet worden. Tot dusver was de oplossing simpel: meer auto's, dan ook meer wegen! Dat is niet zonder gevolgen gebleven en belooft — bij de sombere prognoses voor de groei van het particulier vervoer — nog verderstrekkende gevolgen. Belooft eigenlijk iets wat dreigt te gaan lijken op „de wal keert het schip" (Oudenrijn in het kwadraat, een vlucht naar de stations). (NRC Handelsblad, 05/11/1971)
• Een verzekering werkt als een magneet: zij trekt als het ware schadeclaims aan. Maar de wal keert het schip, aangezien de verzekeraar er niets voor voelt geplukt te worden. (Leeuwarder courant, 31/01/1994)
• 'De wal keert het schip', meent KNVB-voorzitter Michael van Praag, die tijdens het congres Finance in Sports herinnerde aan het moment waarop hij als voorzitter van Ajax betrokken was bij de totstandkoming van de Europese elite in de zogenoemde G14. (De Volkskrant, 06/03/1999)
• Rusland heeft beide landen en de Navo gewaarschuwd voor de consequenties van de aankomende lidmaatschappen, dus risicoloos is deze Navo-uitbreiding beslist niet. Rusland zal zich nog meer bedreigd voelen dan nu al het geval is. Maar Poetin had kunnen bedenken dat dit een van de gevolgen van zijn doldrieste stap zou kunnen zijn toen hij Oekraïne binnenviel. En wie weet volgen er meer landen. De wal keert het schip. (Trouw, 13/05/2022)
