was in het oude Rome de verbinding van een slaaf met een slavin, met toestemming van de meester, in tegenstelling met het huwelijk van vrijen. De beide echtgenoten heetten contubernales. Ook de verbinding van een vrije en een slavin of omgekeerd werd contubernium genoemd.
Onder contubernium wordt verder het samen wonen in het legerkamp verstaan, en vandaar ook een afdeling van een centuria.
