Zwolle, de hoofdstad der Nederlandsche provincie Overijssel, ligt aan het Zwarte Water en heeft door de Willemsvaart en de Nieuwe Vecht gemeenschap met de IJssel en de Vecht. Tevens is zij het vereenigingspunt van spoorwegen naar Utrecht, Kampen, Meppel, Almelo en Zutfen. Zij heeft drie voorsteden en acht kerken, tot welke de groote Michaëlskerk der Hervormden behoort met een beroemd orgel, een kantongeregt, eene arrondissementsregtbank, een gymnasium, eene hoogere burgerschool met vijfjarigen cursus, eene burgeravondschool, eene normaalschool der hoogste klasse, eene industrieschool, eene teekenschool, eene muziekschool, eene school van meer uitgebreid lager onderwijs voor meisjes, eene gymnastiekschool, eene burgerzangschool en 15 scholen van lager onderwijs. Voorts heeft men er de Overijsselsche Vereeniging tot ontwikkeling van provinciale welvaart met een museum van oudheden en eene boekerij, eene afdeeling der Overijsselsche Maatschappij van Landbouw, eene Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch regt en geschiedenis, eene openbare boekerij van 10000 deelen, de bibliotheek Themis met 5000 deelen, eene afdeeling der Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen, eene Vereeniging voor beeldende kunsten, twee zangvereenigingen, eene Vrijmetselaarsloge enz., — wijders 3 scheepstimmerwerven, 2 masten- en blokmakerijen, 5 touwslagerijen, 2 leerlooierijen, 3 likeurstokerijen, 3 ijzergieterijen, 2 stoomoliemolens, 5 boekdrukkerijen, onderscheidene andere inrigtingen van nijverheid en omstreeks 22000 inwoners.
Er is veel scheepvaart en handel, en men heeft er druk bezochte markten. De groote markt aldaar is een fraai plein, en tot de merkwaardige gebouwen behooren er het gouvernementshuis, het paleis van Justitie en de Waag. Men heeft er Hervormde, E. Katholieke, Doopsgezinde, Waalsche, Hersteld Luthersche, Christelijke Gereformeerde en Israëlietische gemeenten. — Men vindt Zwolle reeds genoemd in de elfde eeuw. Deze plaats verkreeg in 1233 stedelijke regten en ontwikkelde zich door den handel zoo voorspoedig, dat zij onder de Hanzesteden werd opgenomen. Nadat zij in 1334 door den naijver van een der naburige heeren bijna geheel was in asch gelegd, werd zij eerlang weder opgebouwd en beter versterkt. Gedurig was zij in oorlog gewikkeld met de bisschoppen van Utrecht, alsmede met Deventer en Kampen, en in 1420 werden er zelfs schepen uitgerust tegen Holland. Tijdens de Geldersche Oorlogen verdedigde zij zich in 1524 bij herhaling tegen hertog Karel van Gelder en onderwierp zich in 1527 aan Karel V, wiens grootvader Maximiliaan reeds in 1495 Zwolle tot eene rijksstad verheven had. Gedurende den opstand tegen Spanje heeft deze stad weinig geleden.
Zij verklaarde zich in 1572 vóór den Prins, maar ontving na den moord te Zutfen eene Spaansche bezetting. Door den invloed van den graaf van Rennenberg voegde zij zich in 1579 bij de Unie en bleef na dien tijd in het bezit der Staten, die haar aanmerkelijk versterkten. In 1672 werd zij tijdelijk bezet door Munstersche en Keulsche troepen, en omstreeks eene eeuw later blaakte de stad van ijver voor de zaak der Patriotten, waaraan de komst der Pruissische troepen in 1787 een einde maakte. Na het vertrek der Engelschen, die er in 1792 veel baldadigheid gepleegd hadden, vormde er zich in Januarij 1795 een revolutionair comité. De vrijheidsboom werd er geplant en men haalde er de Fransche troepen met gejuich binnen. Doch niet minder luisterrijk was er in 1813 de ontvangst der eerste Kozakken, die eerlang door een meer geregelde magt onder prins Naritsjkin werden gevolgd.
