Unie van Utrecht (De), een verbond der Noord-Nederlandsche provinciën, om zich gezamenlijk te verzetten tegen de Spaansche dwingelandij, werd door de ijverige bemoeijing van Jan van Nassau, stadhouder van Gelderland, den 23sten Januarij 1579 te Utrecht geteekend en aldaar den 29sten van die maand afgekondigd. Aanvankelijk behoorden daartoe Holland, Zeeland en Utrecht, en gedeeltelijk ook Groningen en Gelderland, doch weldra traden laatstgenoemde gewesten geheel toe, alsmede Friesland en Overijssel, zoodat de Unie van Utrecht zeven leden telde. Deze vormden de Republiek der Vereenigde Nederlanden en beschouwden tot aan 1795 dat staatsstuk als den grondslag van hun bestaan. Art. 1 bepaalde, dat de leden van dit verbond ten eeuwigen dage zoo naauw vereenigd zouden blijven alsof zij slechts ééne provincie waren, doch met behoud van alle bijzondere privilegiën, die onderling werden gewaarborgd.
Art. 2 gewaagde van den bijstand, dien zij elkander bij elken aanval zouden verleenen. Volgens art. 9 zou er geen bestand of vrede gesloten, geen oorlog aanvaard, geene belasting opgelegd worden, dan met algemeene toestemming, terwijl in andere zaken de meerderheid besliste. Art. 10 verbood aan de afzonderlijke gewesten het maken van verbonden met vreemde mogendheden buiten voorkennis van de overige leden der Unie. Art. 11 bepaalde, dat nieuwe leden alleen met algemeene goedkeuring opgenomen mogten worden. Art. 16 voorzag in het geval, dat er twist mogt ontstaan tusschen de leden der Unie enz. Alle stadhouders, magistraatspersonen en hoofdofficieren moesten het handhaven der Unie bij eede beloven. De bepalingen der Unie van Utrecht hadden vele leemten en gebreken; zij verhinderden niet, dat het invloedrijke Holland zich vaak zelfstandig inliet met buitenlandsche aangelegenheden, over welke de generaliteit beslissen moest. Toch is dat staatsstuk eene hechte zuil geweest voor het gebouw van ons onafhankelijk volksbestaan.
