Turenne (Henri de Latour d’Auvergne, vicomte de), maarschalk van Frankrijk, geboren den 11den September 1611 te Sédan, was de tweede zoon van hertog Henri van Bouillon en prinses Elizabeth van Oranje-Nassau. Nadat hij in 1623 zijn vader verloren had, ontving hij zijne opvoeding in Nederland bij zijn oom, prins Maurits van Oranje, trad in 1625 in Nederlandsche dienst en leerde de krijgskunst onder prins Frederik Hendrik. In 1630 kwam hij als kolonel in Fransche dienst, nam onder Laforce deel aan den veldtogt in Lotharingen en trok in 1634 als veldmaarschalk onder Lavalette naar de Rijn, waar hij Mainz ontzette. Als luitenant-generaal voegde hij zich in 1638 met hulptroepen bij hertog Bernhard van Weimar, onder wiens opperbevel hij nieuwe lauweren behaalde.
Desgelijks onderscheidde hij zich in 1639— 1843 in Piémont onder graaf d’Harcourt, alsmede onder prins Thomas van Savoye. Hij behaalde in 1640 de overwinning bij Casale en Turijn, veroverde Montecalvo en Ivrea en verdreef den vijand uit Piémont. Daarop zag hij zich tot maarschalk benoemd en met het opperbevel over de Fransche troepen in Duitschland belast. Hij reorganiseerde met ongemeenen spoed de troepen in den Elzas, trok in Mei 1644 over de Rijn, ontzette met Condé Freiburg in de Breisgau, dat door generaal Mercy belegerd werd en bevrijdde het geheele Rijngewest van de Keizerlijke troepen. In 1645 deed hij een inval in Würtemberg, maar werd den 5den Mei door Mercy bij Mergentheim geslagen, zoodat hij achter de Rijn moest terugtrekken. Hier vereenigde hij zich weder met den Hertog, en beiden behaalden den 3den Augustus de zegepraal bij Nördlingen, waarop Turenne den 18den November Trier veroverde. Door zijne hartstogtelijke liefde jegens de hertogin de Longueville aangespoord, plaatste hij zich aan het hoofd der Fronde, vereenigde na de inhechtenisneming van den Prins (18 Januarij 1650) de troepen der Fronde met die van Spanje en deed met aartshertog Leopold een inval in Frankrijk. Hij veroverde Le Catelet, La Capelle en Rethel, maar werd den 15den December 1650 door den maarschalk Duplessis bij Chamblanc geslagen, waarop hij zich in 1651 met de Koningin verzoende en zijn voormaligen krijgsmakker, den grooten Condé, in 1652 terugdrong tot aan de grenzen van Vlaanderen.
In de volgende veldtogten veroverde Turenne de eene stad na de andere en vervolgens tot aan den Vrede van de Pyreneeën (1659) ook nagenoeg geheel Vlaanderen. Hij werd nu benoemd tot oppergeneraal van alle Koninklijke troepen, en verkreeg in den revolutie-oorlog van 1667 onder den Koning het kommando over het leger, dat naar de Spaansche Nederlanden trok. Op verlangen van Lodewijk XIV ging hij in 1668 over tot de R. Katholieke Kerk. In den oorlog tegen de Nederlanden in 1672 voerde hij bevel over het leger aan de Beneden-Rijn tegen de Keizerlijke en Brandenburger troepen en noodzaakte den Grooten Keurvorst, den 6der Junij 1673 den Vrede van Vossem te sluiten, maar werd vervolgens door Montecuculi aan het wijken gebragt. In 1674 overschreed hij de Rijn bij Philippsburg, bragt den 16den Junij den Hertog van Lotharingen bij Sinzheim de nederlaag toe en veroverde de geheele Pfalz, welke hij op eene gruwelijke wijze verwoestte. Hij behield voorts de overhand op Bournonville bij Enzheim (4 October), ontruimde den Elzas, maar verjoeg in den aanvang van 1675 de Verbondene Mogendheden weder uit dit gewest, trok over de Rijn en ontmoette in Julij bij Sasbach de Keizerlijken onder Montecuculi. Doch vóórdat de slag een aanvang nam, werd Turenne bij het verkennen van het terrein op den 27sten Julij 1675 door een kanonskogel gedood, waarna zijn stoffelijk overschot op bevel van Lodewijk in de Koninklijke begraafplaats te St. Denis eene rustplaats vond. Het werd bij de verwoesting der graven in het omwentelingstijdperk gered en op last van Napoleon I in de kerk der Invaliden, tegenover het praalgraf van Vauhan, ter aarde besteld. Bij Sasbach deed de cardinaal de Bohan in 1791 een gedenkteeken ter zijner eere verrijzen, hetwelk in 1829 van wege de Fransche regéring door eene obelisk van graniet vervangen werd. Ook plaatste men te Sédan een standbeeld ter zijner eere. Hij was een uitstekend veldheer en droeg zorg voor eene goede verpleging der troepen. Hij heeft meer onheilen voorkomen of hersteld dan veldslagen gewonnen, terwijl hij zich onderscheidde door aangenaamheid in den omgang. Eene „Collection des mémoires du maréchal de Turenne” zijn in 1782 in 2 deelen in het licht verschenen en aangevuld door de „Mémoires” van Deschamps (1687; 2de druk 1756). Zijne briefwisseling is in 1782 in 2 deelen uitgegeven door Grimoard.
