Stabat mater is de naam van een verheven middeneeuwsch kerkelijk lied, — een naam, die de eerste twee woorden daarvan bevat. Het wordt ook wel „Planctus beatae Mariae virginis”, „Mariae compassio”, „Mater dolorosa” enz. geheeten en behelst de voorstelling van Maria, treurende bij het kruis van Jezus. De vervaardiger kan niet met zekerheid worden genoemd, en reeds in de 13de eeuw was men daaromtrent in twijfel.
Sommigen schrijven het toe aan Jacobus de Benedictis, bijgenaamd Jacoponus en overleden in 1306; doch met meer waarschijnlijkheid wordt het toegekend aan den H. Bernhard. Het is in vele talen overgebragt; in het Nederlandsch o.a. door Vondel, Bilderdijk en Heije, terwijl de beroemdste componisten, zooals Palestrina, Haydn, Rossini, en vooral Pergolese uitmuntende muziek hebben geleverd op de treffende woorden van dat Latijnsche lied.
