Orseille

betekenis & definitie

Orseille is de naam van een roodachtig, naar viooltjes riekend deeg met een alkalischen smaak, dat als roode verwstof in den handel komt en uit gemalen korstmos bestaat, waarin de kleurende stof zich door gisting ontwikkeld heeft. De hiertoe dienende korstmossen uit de geslachten Boccella, Tfsnea, Lecanora en Variolaria groepen op rotsachtige kusten, inzonderheid op die der Azorische, Canarische en Kaap Verdische Eilanden, op die van Spanje, Portugal, Engeland en Zuid-Frankrijk, in Angola en Benguëla, op St. Helena, Madagascar en Zanzibar, op de kust van Mozambique en Ceylon enz. Zij worden aldaar verzameld en te Lissabon, Liverpool, Londen, Havre, Hamburg en Bremen ter markt gebragt. Daarenboven heeft men in Zweden, in het Thüringerwoud, in den Rhön, in het Juragebergte, in de Pyreneeën en in Schotland dergelijke korstmossen, die er op den grond, op steenen en op boomen groeijen en onder den naam van aard-orseille eene minder deugdzame verfstof leveren. Tot het bereiden van orseille, oorspronkelijk een geheim der Florentijnen, wordt het fijngemaakte mos met urine of ammoniak omgeroerd en te gisten gezet. Uit de urine ontwikkelt zich ammoniak, en dit werkt tegelijk met de dampkringslucht op de in die korstmossen aanwezige zuren (lecanorzuur, orseillezuur, erythrinezuur, gyrophorzuur, evernzuur, usninezuur enz.), en wel zoodanig, dat er orcine ontstaat, dat voorts in orceïne overgaat. Deze laatste is de eigenlijke verfstof der orseille, welke zonder verdere bereiding als een stijve brij in den handel komt. — Persio, persico, cudbear of roode indigo is een dergelijk praeparaat, doch in een gezuiverden en droogen toestand. Het werd voorheen in Schotland uit aldaar groeijende korstmossen vervaardigd, maar later in groote hoeveelheid in Duitschland, Frankrijk en Engeland bereid. Orseillepurper verkrijgt men door de korstmossen met ammoniak snel uit te trekken, het uittreksel met zoutzuur neêr te slaan, den neêrslag in ammoniak op te lossen, de oplossing aan de dampkringslucht bloot te stellen totdat zij kersrood is, daarna te koken, haar op 70° tot 75°C. warm te houden en in de purperkleurige vloeistof met aluin of chloorcalcium een neêrslag te doen ontstaan. Het orseillekarmijn is een dergelijk praeparaat. Men bezigt al die verfstoffen om eene roode of paarse kleur te geven aan wol en zijde, — voorts tot het vormen van bruine schakéringen met andere verfstoffen, alsmede in de katoendrukkerij. De orseille is echter door de aniline-kleuren op den achtergrond geschoven.