Numantia, de hoofdstad van den Celtiberischen stam der Arevacers in Hispinia Tarraconensis, het hedendaagsch Oud-Castilië, lag aan de Durius bij hare oostelijke ombuiging beneden de stad Soria. Zij had geene muren of torens, maar was door hare ligging op eene steile, slechts aan ééne zijde toegankelijke hoogte onneembaar. Haar omtrek bedroeg 4½ Ned. mijl. Vooral werd zij vermaard door den kloeken weerstand, waarmede hare 8000 strijdbare mannen zich tot aan haren val tegen de Romeinen bleven verzetten.
Nadat de consul Q. Caecilius Metellus Macedonicus in 143 en 142 vóór Chr. de Celtiberiërs onderworpen had, zette Numantia alleen den strijd tegen de Romeinen voort, dwong den consul Q. Pompejus in 139 tot een voor haar eervollen vrede, welke echter niet werd bekrachtigd door den Romeinschen Senaat, sloeg een aanval af van den consul M. Popilius Laenas en omsingelde diens opvolger, den consul Cn. Hostilius Mancinus, zoodat hij capituléren moest. De consul, de quaestor Tiberius Sempronius Gracchus en de voornaamste officieren bezwoeren het gesloten vredesverdrag, maar ook dit werd door den Romeinschen Senaat verworpen, waarna deze Mancinus aan de Numantijnen uitleverde. Nu rustte de oorlog, totdat in 134 de jongere Publius Cornelius Scipio naar Spanje gezonden werd. Deze vermeed elk gevecht met de Numantijnen, maar verwoestte het omliggend land en omsloot de stad met wallen en grachten en met een leger van 60000 man, zoodat er weldra gebrek aan levensmiddelen ontstond. Niettemin verdedigden zich de Numantijnen tot het uiterste en gaven zich niet over vóórdat zij al de ellenden van den hongersnood hadden ondervonden.
Vóór dien tijd evenwel bragten vele overgeblevenen elkander ter dood. Wie in handen der Romeinen vielen, werden als slaven verkocht, en de stad werd geheel en al verwoest. Deze verovering was naar het oordeel der Romeinen zóó roemrijk, dat Scipio niet alleen een triomf, maar ook den naam van Numánticus verkreeg. Later verrees Numantia weder uit hare puinhoopen, doch bleef eene plaats van weinig belang. Men vindt de overblijfselen dezer stad bij Puente de Don Garray.
