Monophysieten is een ketternaam, door de regtzinnigen gegeven aan hen, die slechts ééne natuur, namelijk de mensch gewordene goddelijke natuur, in Christus aannamen. De besluiten namelijk van het concilie te Chalcedon, hoofdzakelijk gerigt tegen Eutyches, archimandriet van Constantinopel, en behelzende, dat in Christus twee naturen onvermengd en ongescheiden, maar tot één persoon verbonden waren, vonden alleen in het westen algemeenen bijval, maar veroorzaakten in het Oosten, inzonderheid in Alexandria, Palaestina en Antiochia, langdurige en hevige twisten. In Palaestina verjoeg men alle duo-physitische (twee naturen erkennende) bisschoppen en verhief den monophysiet Theodosius tot patriarch van Jerusalem. Eene dergeIijke waardigheid schonk men te Antiochia aan den monophysietischen monnik Petrus Fullo, welke het monophysietisch formulier: „God is gekruisigd” in het „Trishagion” der liturgie invoerde (471).
Vooral waren de Monophysieten goed vertegenwoordigd in Egypte, zoodat men het hier niet waagde, openlijk tegen hen in verzet te komen. Zelfs kwam het tusschen hun patriarch Petrus Mongus en keizer Zeno tot eene schikking, na welke echter de gestrenge Monophysieten zich van eerstgenoemde afscheidden en den naam ontvingen van Hoofdeloozen (Acephali). Ook onder de Monophysieten zelven ontstonden verschillende partijen. Uit den twist van Severus en Julianus over de verderfelijkheid van het ligchaam van Christus ontstonden de Julianisten (voorstanders der verderfelijkheid) en de Severianen (voorstanders der onverderfelijkheid). Van laatstgenoemden scheidden de Agnoëten zich af, die van oordeel waren, dat Christus wegens zijne menschelijke natuur met vele zaken onbekend was, — en van eerstgemelden de Aktisteten, die het ligchaam van Christus aanmerkten als geschapen, en de Ktistolatriërs, die het tegendeel beweerden, terwijl wij nog vele andere zouden kunnen noemen.
Keizer Justinianus I en zijne gemalin Theodora, in ’t geheim eene aanhangster der Monophysieten, wendden vruchtelooze pogingen aan om al die verdeeldheden uit den weg te ruimen. Zonder het gewenschte gevolg deed de Keizer, om de Katholieken aan zich te verbinden, den door de Monophysieten hooggeschatten Origenes, en om de Monophysieten te behagen de zoogenaamde „Drie kapittels” veroordeelen. De Egyptische Monophysieten bleven onder den naam van Kopten bestaan en verwierven ook in de Aethiopische Kerk vele aanhangers. In Armenië belijdt het volk de Monophysietische leer, en in Syrië en Mesopotamië dragen de Monophysieten den naam van Jacobieten. Het aantal Monophysieten wordt geschat op 9 millioen.
