Mazzini (Giuseppe), een vermaard Italiaansch volksleider, geboren te Genua den 12den Junij 1805, wijdde zich aan de studie der regten en fraaije letteren, vestigde zich in zijne geboortestad als advocaat en stichtte er tevens den „Indicatore Genovese”, en na de opheffing hiervan den „Indicatore Livornese”, die weldra hetzelfde lot ondervond. Als carbonaro smachtte hij in 1830 eenige maanden in den kerker, en na zijne bevrijding spoedde hij zich naar Marseille, waar hij koning Karel Albert van Sardinië in een beroemden brief opriep tot verbrijzeling der boeijen van Italië, een verbond van uitgewekenen vormde en het dagblad: „La giovine Italia” stichtte. Nadat twee zamenzweringen, in Genua en in Savoye, welke laatste door Mazzini uit Genève bestuurd werd, mislukt waren, werd hij in Sardinië bij verstek ter dood veroordeeld en dientengevolge in 1838 ook uit Zwitserland verbannen. Na lang omdolen vestigde hij zich in 1842 te Londen, schreef er het dagblad: „II Apostolato popolare”, deed er eene school voor Italiaansche handwerkslieden verrijzen en onderhield eene drukke briefwisseling met de misnoegden in Italië.
Toen paus Pms IX door eenige hervormingen blijken gaf van eene liberale gezindheid, noodigde Mazzini in een schrijven van 8 September 1847 hem uit, om zich aan het hoofd te plaatsen der nationale beweging en de grondlegger te worden der Italiaansche eenheid. Na den opstand te Milaan in Maart 1848 begaf Mazzini zich derwaarts en stichtte er het dagblad: „L’Italia del popolo” en eene staatkundige club, „II circolo nazionale” geheeten. De gematigden echter schoven hem weldra op den achtergrond, en hij trad als soldaat in dienst in het legioen van Garibaldi. Toen de Sardinische troepen Milaan ontruimden, aanvaardde hij er de dictatuur en zocht de republikeinen in Italië tot een algemeenen opstand te bewegen, maar moest eerlang de wijk nemen naar Zwitserland. Kort daarna zag hij zich te Livorno gekozen tot afgevaardigde naar de Constituérende Vergadering te Rome. Aldaar in Maart 1849 met Arméllini en Saffi tot drieman benoemd, ontwikkelde hij eene ongemeene werkzaamheid in het organiséren der Romeinsche Republiek en in de verdediging van den Staat tegen de Franschen. Na den val van Rome (2 Julij) ging h|j eerst naar Zwitserland en vervolgens naar Londen, waar hij met Kossuth, Ledru-Pollin en Ruge het Comitato Europeo stichtte met het doel, om geheel Europa in eene republiek te veranderen. Ook zocht hij eene leening te sluiten met de Radicalen in alle landen, om alzoo de middelen te verkrijgen, om Italië op nieuw in opstand te brengen.
De onberadene volksbewegingen te Milaan op den 6den Februarij 1853, alsmede die te Genua op den 29sten en 30sten Junij 1857 waren door hem veroorzaakt. Bij den aanvang van den Italiaanschen Oorlog van 1859 verklaarde hij zich op hartstogtelijken toon tegen een verbond van Sardinië met Frankrijk. Daarentegen ondersteunde hij de expeditie van Garibaldi naar Sicilië en spoorde hem aan, om ook aan Rome en Venetië de vrijheid te bezorgen. Na de gevangenneming van Garibaldi bij Aspromonte, verklaarde hij in een donderend manifest, dat alle betrekking tusschen zijne partij en de monarchie verbroken was en hij tot de republikeinsche strijdleus terugkeerde. De amnestie van 1866 wees hij van de hand, maar keerde in 1870 naar Italië terug, waar hij te Palermo in hechtenis genomen, maar eerlang op vrije voeten gesteld werd. De deelneming van Garibaldi aan den oorlog van Frankrijk tegen Duitschland keurde hij af, terwijl hij, door met eene omwenteling te dreigen, den Koning verhinderde Napoleon ter hulp te snellen. In zijn blad: „La Roma del popolo”, in 1871 te Rome gesticht, veroordeelde hij de uitspattingen der socialistische partij. Eindelijk vestigde hij zich te Pisa en overleed aldaar den 10den Maart 1872.
Met groote plegtigheid werd zijn Iijk te Genua ter aarde besteld. Mazzini was een zamenzweerder en geruimen tijd de schrik der policie, maar tevens het voorwendsel, waarmede zij alle reactionaire maatregelen verontschuldigde. Hij was een dweepzieke idialist, die met bewonderenswaardige zelfverloochening en volharding zijne verhevene denkbeelden, namelijk de wedergeboorte van zijn vaderland, de vrijheid en het geluk der menschheid, zocht te bevorderen. De treurige gesteldheid van Italië bragt hem echter in verzoeking tot bereiking zijner edele bedoelingen zeer bedenkelijke middelen aan te wenden. Hij heeft grooten invloed gehad op de ontwikkeling van den nationalen geest in Italië. Zijne „Scritti editi ed inediti” verschijnen sedert 1861 te Milaan en vullen tot nu toe 9 deelen.
