Holyrood (Heilig Kruis) is de naam van het oude koninklijk paleis te Edinburgh en ontleent dien aan het daartegenover gelegen klooster Holyrood-House, dat in 1120 door David I, koning van Schotland, gesticht en met vele goederen begiftigd werd. In de 14de en 15de eeuw was dit klooster meermalen de residentie der Schotsche monarchen, en de meesten van hen werden er begraven. Het eigenlijke paleis werd echter eerst in 1528 door Jacobus V gebouwd en bleef, nadat het klooster in 1544 door de Engelschen bijna geheel verwoest was, de woonplaats van koningin Maria Stuart en van haren zoon Jacobus VI, totdat deze als Jacobus I den Engelschen troon beklom. Het werd echter door de troepen van Cromwell grootendeels vernield, waarna onder de regéring van Karel II in 1671 het tegenwoordig kasteel werd opgetrokken, terwijl men het noordwestelijk gedeelte van het door Jacobus V gebouwde slot in zijn oorspronkelijken toestand behield.
Het nieuwe kasteel werd naar het ontwerp van sir William Bruce van steen in den vorm van een vierkant gebouwd; het is langs elke zijde ongeveer 80 Ned. el lang en aan de hoeken van den voorgevel van zware torens voorzien. In eene ruime gaanderij vindt men er de portretten van 111, meestal fabelachtige, Schotsche koningen gepenseeld door den Nederlandschen schilder de Witt. In het oude gedeelte van het paleis bevindt zich de kamer van koningin Maria nog geheel en al in haren oorspronkelijken toestand, zelfs met het door haar achtergelaten handwerk. Ook wordt er nog het kabinet aangewezen, waar Rizzio, de gunsteling der Koningin, in haar bijzijn voor de dolken der zaamgezworenen bezweek. In het vertrek der Koningin woonde in 1745 gedurende korten tijd de pretendent Karel Eduard, en terstond daarna, na den slag bij Culloden, de hertog van Cumberland. Later bood het paleis tot 2-maal toe (1795—1799 en 1830—1832) eene wijkplaats aan de uit Frankrijk verdrevene Bourbons. Voor ’t overige werden er de vertrekken, uit de romans van Walter Scott algemeen bekend, gebruikt tot kazernen en wapenmagazijnen; doch sedert 1842, toen koningin Victoria er haren intrek wenschte te nemen, is het kasteel voor dat doel weder in gereedheid gebragt.
