Hembyze (Jan van), een woelziek en heerschzuchtig partijhoofd in den aanvang van den opstand der Nederlanders tegen Spanje, werd geboren uit een aanzienlijk geslacht te Gent in 1513. Hij ontving eene goede opvoeding, ontwikkelde zijne kennis door veel te reizen en bezat bij een schrander oordeel eene ongemeene welsprekendheid. Hij meende zijne heerschzuchtige bedoelingen niet beter te kunnen bereiken dan door een onverzoenlijken haat aan den dag te leggen tegen de Spanjaarden en de Hervormde leer te omhelzen. Hij beschikte over 30000 woeste krijgslieden, gebruikte zijne 3 broeders en zijn neef als blinde werktuigen, behoorde met hen tot den magistraat van Gent en erkende geen meester boven zich, en had dientengevolge desgelijks een afkeer van den prins van Oranje.
Hij wilde Gent verheffen tot eene magtige republiek, waarvan hij het hoofd zou zijn. Daartoe nam hij den hertog van Aerschot en anderen gevangen, en toen de Prins Arend van Dorp derwaarts zond, om op het ontslag dier mannen aan te dringen, werd die eisch alleen met betrekking tot den Hertog ingewilligd. In 1578 verzette hij zich tegen den godsdienstvrede, door Matthias en de Algemeene Staten afgekondigd, en werd hierbij door Petrus Dathenus ondersteund, zoodat het volk zich aan beeldstormerij schuldig maakte en eindelijk de Roomsch-Katholieken de stad deed ruimen. Daarna kwam de prins van Oranje te Gent en bragt er de gemoederen weder tot rust, terwijl de R. Katholieken in het bezit van hunne kerken werden hersteld. De kalmte duurde echter niet lang. Op aansporing van Hembyze werden in Maart 1579 de R. Katholieken wederom mishandeld en beroofd. De Prins kwam door ernstige vermaningen daartegen in verzet, doch Hembyze hoonde hem door hem uit te schelden voor een vermomden papist, en werd krachtig bijgestaan door de scheldwoorden van Petrus Dathenus. Vruchteloos poogde Ryhoven hem tegen te houden, en een aanslag op zijn leven mislukte.
Andermaal beriep een aanzienlijk deel der Gentsche burgerij zich op den Prins, en deze zond den 24sten Julij 1579 een hoogst merkwaardigen brief derwaarts. Reeds den volgenden dag evenwel bragt Hembyze een coup d'état ten uitvoer. Met hulp van een paar duizend soldaten nam hij de leden van den raad en de aanzienlijken, die anders dachten dan hij, in hechtenis, — benoemde een nieuwen raad van 18 verantwoordelijke leden, en kondigde 14 artikelen af, waarin hij zijne handelwijze zocht te regtvaardigen, terwijl tevens een vlugschrift van Dathenus algemeen verspreid werd. Niettemin verscheen de prins van Oranje te Gent, en bij zijne komst was de aanhang van den volksmenner als vernietigd. Deze laatste zocht zich te verschuilen in de kajuit van een schip, maar werd gevangen genomen en voor den Prins gebragt, van wien hij eene ernstige bestraffing ontving, waarna hij de wijk nam naar Duitschland. Zoodra in 1583 een nieuw oproer te Gent zich verhief, begaf hij zich weder derwaarts, waar hij wist te bewerken, dat de ingezetenen een verbond met Parma sloten. Toen hij echter de stad in de magt van dezen zocht te brengen, werd hij in den kerker geworpen en 4 maanden later onthoofd. — De geschiedenis maakt ook nog gewag van een jonker Willem van Hembyze, vermoedelijk een der Verbondene Edelen. Hij werd in 1569 door den prins van Oranje tot scheepsbevelhebber benoemd, en toen hij in 1572 gevaar liep van in handen der Spanjaarden te vallen, sprong hij in zee en verdronk.
