Hanau, eene stad in de Pruissische provincie Hessen-Nassau en in het district Cassel, ligt in een zandig, maar wélbebouwd oord aan de Kinzig, die niet ver van dáár zich uitstort in de Main, en aan den spoorweg, die Frankfort met Aschaffenburg verbindt. Een kanaal, in 1619 gegraven, brengt de stad in verband met de Main en dient tevens als haven. Hanau zelve bestaat uit de ouderwetsche Oudstad en de Nieuwstad, in 1597 door Waalsche en Nederlandsche uitgewekenen met breede straten aangelegd.
Men heeft er een voormalig Keurvorsteijk kasteel, een 3-tal Protestantsche kerken en eene nieuwe R. Katholieke, alsmede eene synagoge, — voorts een gymnasium, eene reaalschool, eene hoogere burgerschool voor meisjes, eene teekenacadémie, alsmede een genootschap voor natuurkunde, met eene boekerij en een muséum, — en eindelijk een schouwburg en een weeshuis. Men telt er ongeveer 20000 inwoners, en de nijverheid bloeit er ongemeen.
Gedurende den Dertigjarigen Oorlog had Hanau van eene belegering veel te Iijden. Vermaard is voorts de slag bij Hanau van den 30sten October 1813 als de laatste, dien Napoleon in Duitschland geleverd heeft. Nadat Beijeren zich met Oostenrijk tegen de Franschen verbonden had, toog de latere veldmaarschalk en prins von Wrede den 16den October 1813 aan het hoofd der Beijersch-Oostenrijksche troepen naar Würzburg, om Napoleon, die na den volkerenslag bij Leipzig met 80000 man naar de Rijn trok, den pas af te snijden. Doch Würzburg, met 12000 man onder generaal Turreau bezet, hinderde von Wrede in de uitvoering zijner plannen. Om geen tijd te verliezen, nam hij na een bombardement genoegen in de overgave der stad zonder de citadél Mariënberg, en trok over Aschaffenburg, waar de Koning van Würtemberg zich met eenige regementen bij hem voegde, naar Hanau. Maar ook Napoleon had zich ijlings derwaarts gespoed, zoodat de beide vijandelijke legers er tegelijker tijd aankwamen. Op den 28sten October, toen de Verbondenen Hanau in bezit namen, begon reeds de strijd.
De positie der Duitschers was zeer gunstig, doch had tevens het nadeel, dat de hoofdmagt slechts door eene houten brug over de Kinzig met den regtervleugel verbonden was. Den 19den October deden Fransche kolonnes bij herhaling, maar zonder gewenscht gevolg een aanval op het centrum van von Wrede. Eindelijk wierp zich Napoleon’s ruitergarde op de kavallerie en infanterie der Verbondenen, terwijl de laatste tevens begroet werd door eene batterij van 12-ponders. Weldra begonnen de Duitschers in verwarring te wijken en wierpen zich in Hanau, dat aanstonds met houwitsers beschoten werd, zoodat zij de stad ontruimden, waarna de Franschen er binnenrukten. Den volgenden morgen tastte Napoleon den regtervleugel aan, om ongestoord langs den regteroever van de Kinzig naar Frankfort te trekken, waar hij te 3 ure na den middag aankwam, in den nacht gevolgd door de achterhoede, ten getale van 14000 man. Schoon de Verbondenen eigenlijk de nederlaag hadden geleden, wordt hun verlies echter begroot op niet meer dan 8900 dooden en gewonden, terwijl dat van Napoleon 15000 dooden en gewonden en 800 gevangenen zou bedragen hebben.
Hanau was sedert de 12de eeuw het middelpunt van het graafschap van dien naam. Nadat echter het grafelijk geslacht der bezitters was uitgestorven, kwam het gedeeltelijk aan Hessen-Cassel en gedeeltelijk aan Hessen-Darmstadt, doch werd in 1785 in zijn geheel met Hessen-Cassel vereenigd en in 1803 tot een vorstendom verheven. In 1809 verviel het aan het groot-hertogdom Frankfort en in 1813 wederom aan Hessen-Cassel. Na dien tijd vormde het met andere ambten de Keur-Hessische provincie Hanau, en na 1866, toen Keur-Hessen bij Pruissen werd ingelijfd, behoort Hanau tot de provincie Hessen-Nassau.
