Gotha is de hoofd- en residentiestad van het hertogdom Saksen-Gotha, eene der fraaiste steden van Thüringen en ligt aan den noordelijken voet van het Thiiringerwoud in een bevallig oord op eene hoogvlakte aan de Leine. Zjj is de zetel van de regéring, van een Hof van appèl enz., en telt ruim 20000 inwoners. Zij bestaat uit de eigenlijke stad en 4 voorsteden, en bezit regelmatig aangelegde straten en ruime pleinen.
Op eene hoogte verheft er zich het deftige kasteel Friedenstein, door hertog Ernst de Vrome in 1640 tot 1643 gesticht. Daarin heeft men eene groote kerk met de vorstelijke praalgraven, voorts een muséum enz. De sterrewacht, ten oosten van het daarmede verbonden park, de schouwburg en de stoeterij behooren er tot de fraaiste gebouwen, terwijl het kleine paleis in de Ohrdruferstraat eene belangrijke verzameling van nieuwe schilderijen bevat. De villa Friedrichsthal, tegenover den Oranjerie-tuin gelegen, is in oud-Franschen stijl gebouwd.
De merkwaardigste kerken der stad zijn de Margaretha-kerk met de graven van Ernst de Vrome, zjjne gemalin en kinderen, en de kerk der Augustijnen met een groot altaarstuk van Emil Jakobs.
Het reeds vermelde muséum omvat vooreerst eene boekerij van meer dan 200000 deelen, 1600 oude drukken en meer dan 6000 handschriften, — verder een muntkabinet met 60000 munten, 14000 afdrukken en 9000 afbeeldingen van munten, — alsmede een kunstkabinet 5000 zeldzaamheden. Voorts heeft men er in de verzameling van schilderijen, 700 stuks,— benevens 50000 koperen houtgravures, en 400 gipsafgietsels enz. Hoogst belangrijk is er ook eene conchyliënverzameling van 23000 nummers.
Tot de inrigtingen van onderwijs behooren er een uitmuntend gymnasium, verbonden met eene reaalschool, eene hoogere burgerschool voor jongens en eene voor meisjes, eene kweekschool voor onderwijzers, eene handelsschool en eene nijverheidsschool.
De aldaar gevestigde levensverzekering- en brandwaarborgmaatschappij van Arnoldi is in geheel Duitschland bekend. De Gothasche Bank, in 1855 gesticht, werkt met 4 millioen thaler. — Beroemd is voorts het aldaar gevestigd Geographiseh Instituut van Justus Perthes, terwjjl er de boekhandel door 6 firma’s vertegenwoordigd wordt.
Er is veel handel, en de nijverheid strekt er zich uit tot de vervaardiging van porselein, tabak, suiker, verwen, kagchels, papier, behangselpapier, Ieder, cervelaatworst, machines en muziekinstrumenten.
Men vindt deze stad reeds vermeld in het jaar 900, en zjj kwam achtervolgens in het bezit van de landgraven van Thüringen en de markgraven van Meiszen. In 1524 werd er de Hervorming ingevoerd, en Ernst de Vrome verhief haar tot zijne residentie.
Het hertogdom Gotha omvat de grootste helft van het hertogdom SaksenCoburg-Golha (zie aldaar), en telt op bijna 26 □ geogr. mjjl ruim 122000 inwoners.
