Gezelschaps- of Sociëteits-eilanden noemt men eene eilandengroep in Australië, die zich tusschen 16 en 18° Z. B. en tusschen 225 en 280° O. L. van Greenwich van het noordwesten naar het zuidoosten uitstrekt, uit 11 groote en uit een aantal kleine eilanden bestaat en door eene straat in 2 afdeelingen — die der 6 eigenlijke Sociëteits-eilanden (Leeward-Islands) ten noordwesten, en die der 5 George- of Tahiti-eilanden (Windward-Islands) — gesplitst is. Naar Tahiti of Otaheite, het grootste eiland, wordt de geheele groep ook wel met den naam van Tahiti-Archipel bestempeld. Deze eilanden zijn in 1606 door Quiros ontdekt, en in 1722 door Roggeveen, in 1767 door Wallis, en in 1768 door Bougainville bezocht, maar eerst door Cook naauwkeurig opgenomen en, ter eere van de „Royal Society" te Londen, Sociëteits- of Gezelschaps(eigenlijk Genootschaps-) eilanden geheeten. Zij hebben eene oppervlakte van 40 geogr. mijl en zijn door groote koraalriffen omringd, waarachter zich uitmuntende, maar niet zeer toegankelijke havens bevinden.
De bodem is er bergachtig, en de Orohena, de hoogste top op Tahiti, verheft zich ter hoogte van 2500 Ned. el, terwijl de aanzienlijkste bergen op de andere eilanden naauwelijks eene hoogte van 1000 Ned. el bereiken. Het gebergte is er met houtgewas digt bezet, en de kustvlakte, door talrijke beken besproeid, met den prächtigen plantengroei versierd, dien men van een zacht klimaat en van een vruchtbaren grond verwachten kan. De belangrijkste voortbrengselen zijn er vruchten van den broodboom, yams- en aruni-wortels, zoete bataten, bananen, kokosnoten, vijgen, suikerriet en een aantal door de Europeanen derwaarts overgeplante gewassen, zooals oranjeappels, citroenen, ananassen, katoen, koffij, tabak, enz. Tot de inheemsche viervoetige dieren behooren er Australische honden, zwijnen en ratten, alsmede tam vee uit Europa. Voorts heeft men er duiven, hoenders, wilde eenden, papegaaien en reigers, benevens walvisschen, haaijen, krabben en oesters aan de kust. Het rijk der delfstoffen levert er ijzer, leem, basalt, zwavel en zout. Het aantal inwoners is er vooral door besmettelijke ziekten, door Europeanen derwaarts gebragt, aanmerkelijk verminderd, en bedraagt thans niet veel meer dan 16000. Zij zijn rank van gestalte en welgebouwd en gelijken in voorkomen , levenswijs en gewoonten op de Maleijers der Vriendschaps- en Schippers-eilanden.
Zij stichten ruime en goed-ingerigte woningen, weten ijzer te smeden, en zetten op hunne werven vrij groote scheepjes op stapel, — somtijds 8 of 10 tegelijk. Toen zij het eerst door Europeanen bezocht worden, stonden zij onder het gezag van erfelijke koningen, wier gezag echter beperkt was door dat van den adel. Terstond bij hunne aanvankelijke ontmoeting met de Europeanen en ook later onderscheidden zij zich door zachtmoedigheid en welwillendheid, ja, door overgroote toegevendheid; van de woestheid der bewoners van vele andere Zuidzee-eilanden zijn zij ver verwijderd. Van den beginne af toonden zij de voorregten der Europésche beschaving op prijs te stellen. Daarom was Tahiti de eerste plaats in den Grooten Oceaan, waar zich Europeanen vestigden, en reeds in 1797 werd de eerste Protestantische zending in de Zuidzee derwaarts gezonden door het Engelsche zendelinggenootschap. De goede uitkomsten van haren arbeid wekten den naijver der R. Katholieke geestelijken, en hunne pogingen, om op Tahiti vasten voet te verkrijgen, werden oorzaak, dat dit eiland onder de beschermheerschappij van Frankrijk geplaatst werd.
De eigenlijke Gezelschaps-eilanden zijn Raiatea, Tahaa of Otahaa, Huaheine, Borabora of Bolabola, Tubai en Maurua of Maupiti. Zij tellen op 8 of 9 geogr. mijl ongeveer 8000 inwoners. De afgodendienst werd er in 1815 vernietigd, hoewel tegen den zin der bewoners. Reeds in 1798 kwamen er zendelingen, en thans hebben er alle eilanders het Christendom omhelsd. Overal heeft men kerken en scholen gebouwd, en het volk heeft in zeden en gewoonten, in kleeding en levenswijs eene aanmerkelijke verandering ondergaan.
Een Britsch consul woont op Raiatea. De Franschen hebben wel is waar Huaheine met geweld in bezit genomen, doch de onafhankelijkheid is er nu weder hersteld. Die eilanden vormen thans 3 verschillende staten, namelijk Huaheine en Maiao (de Charles Sounders-eilanden), — Raiatea en Tahaa, — en Borabora met Maupihaa (Howe) en Manuae. Zij zijn uitgesloten van de beschermheerschappij, in 1847 door Frankrijk aan Koningin Pomare opgedrongen, en hunne zelfstandigheid is door Frankrijk en Engeland erkend.
