Enkhuizen, ook Enckhuizen, Enchusen en in het Latijn Enchusa genoemd, een stadje op den oostelijken uithoek van Noord-Holland aan de Zuiderzee gelegen en thans ongeveer 6000 inwoners tellende, was voorheen eene bloeijende koopstad met 40.000 zielen.
Men vindt van haar gewag gemaakt in 1248, en in 1361 is er de eerste haven aangelegd, die in 1590 door de tegenwoordige vervangen werd. Haar bloeitijd valt in de 14de eeuw, en in 1572 was zij de eerste stad in Noord-Holland, die het Spaansche juk afwierp, waarna zij niet weder in handen der Spanjaarden geweest is. Bij de landing der Engelschen en Russen in 1799 werd zij door eerstgenoemden bezet. Veel ook heeft zij van watervloeden te lijden gehad, — vooral van dien van 1514, toen er 80 woningen en een groot gedeelte der vestingwerken werden weggeslagen, en bij herhaling is zij geteisterd door het springen van kruidmolens. Eene halve eeuw geleden bloeide er de haringvisscherij, doch deze is langzamerhand geheel verdwenen.
Men vindt er onderscheidene kerken, een deftig stadhuis met een door Romein de Hooge geschilderd behangsel, een gymnasium en eene hoogere burgerschool. Onderscheidene beroemde mannen, en onder deze de schilder Paulus Potter, zijn te Enkhuizen geboren.
