Doodendans, in het Latijn Chorea Machabaeorum, in het Fransch la danse Macabre genaamd, is het gewrocht van een sedert de 14de eeuw in zwang gekomen kunstvorm, om in eene reeks van allegorische dansgroepen de magt des doods over den mensch voor te stellen. Behalve de Oud-Germaansche en de latere Christelijke zinnebeelden des doods, ontwikkelden zich nog andere in den geest des volks. Men stelde hem voor als een landman, die den akker des levens mest met bloed, — als een vreeseljjken dwingeland, die met zijne legers het menscheljjk geslacht aanvalt enz. Voorts ontstond er meer dan eene humoristische opvatting van den dood: men beschouwde hem als een speler, die altijd het spel wint, of als een aanvoerder van een danskoor, waaraan ouden en jongen moeten deelnemen.
Vooral de dramatische kunst maakte zich meester van dit laatste denkbeeld, daar drama en dans op het innigst met elkaar verbonden waren. Men vervaardigde een tooneelspel in den eenvoudigsten vorm, waarin de Dood in vierregelige coupletten eene zamenspraak hield met 24 personen. Dit geschiedde reeds in de 14de eeuw, en daar men hierbij de hoofdrollen had toegewezen aan de Makkabeeuwsche broeders met hunne moeder en Eleazar, ontving zulk een tooneelspel den naam van Makkabeeuwschen dans. In de 15de eeuw had men zoodanige doodendansen, al fresco geschilderd, in de kerken der voornaamste steden van Frankrijk. Vandaar werden zij overgebragt naar Engeland, en vooral naar Duitschland (Lübeck en Berlijn) en Zwitserland (Basel). Op last van hertog Georg van Saksen werd er in 1534 een met levensgroote beelden, 24 in getal, aangebragt aan de derde verdieping van zijn kasteel te Dresden.
Nog grooteren roem bezit de doodendans, door Nicolaus Manuël geschilderd in 41 figuren op den kerkhofmuur van het predikheerenklooster te Bern, doch de meestberoemde is die, welke Lützelburg naar teekeningen van Hans Holbein de jongere op hout graveerde. Deze gaf aan de kunst eene nieuwe rigting. Immers terwijl men vroeger had voorgesteld, dat de dood geen rang of geen leeftijd verschoont, aanschouwde men daar, dat de dood zich vertoont te midden der beslommeringen en vermaken des levens. De oorspronkelijke teekeningen, door den kunstenaar „Imagines mortis” genoemd, bevinden zich te Petersburg. Ook in de 16de, 17de en 18de eeuw zijn in onderscheidene Duitsche en Zwitsersche kerken doodendansen geschilderd, en zelfs in den laatsten tijd hebben kunstenaars daaraan hunne stof ontleend.
