Derbent is eene bevestigde havenstad in het Russisch-Caucasisch-landschap Daghestan en ligt aan de Caspische Zee. Weleer was zij de hoofdstad van een evenzoo genoemd khanaat, maar werd in 1806 die van eene afzonderlijke Russische provincie, in 1840 die van een district der Russische landen aan de Caspische Zee, in 1846 die van een gouvernement, en zij is thans enkel de zetel van een Russischen krijgsbevelhebber.
Zij is door muren en talrijke tuinen omgeven en rijst in vierhoekige gedaante omhoog tegen de helling van een boschrijken berg, wiens top met eene citadèl gekroond is. Zij telt omstreeks 13000 inwoners, die zich bezig houden met het weven van grove katoenen stoffen. In de stad vindt men weinig merkwaardigs, doch daar buiten het beroemde gedenkteeken der 40 helden (KirkLar), die in den strijd tegen de Arabieren bij de verovering van Daghestan sneuvelden, — alsmede den beroemden muur van Derbent, ook Sedd-Eskender (Muur van Alexander) genaamd, die met eene hoogte van 10 en eene dikte van 3 Ned. el zich oorspronkelijk over bergen en dalen ter lengte van 30 geogr. mijl uitstrekte en van ijzeren poorten, wachttorens en kasteelen voorzien was, om Perzië tegen de invallen der noordelijke horden te beveiligen. Men weet niet, wie dit gevaarte heeft doen verrijzen.
In 728 na Chr. werd Derbent door de Arabieren aan de Chasaren ontrukt, — in 1220 door de Mongolen, en in 1589 gedeeltelijk door de Turken veroverd, welke laatste haar echter weldra moesten ontruimen. In 1795 is zij weder door de Russen ingenomen, en 10 jaar later door keizer Alexander 1 in Russisch Caucasië ingelijfd.
