Declamatie, afkomstig van het Latijnsche woord declamare (overluid spreken), noemt men eene kunstmatige mondelijke voordragt van een geschreven stuk, waardoor aan den inhoud van dit laatste duidelijkheid, leven en kracht wordt bijgezet.
Zij vereischt juistheid van spreken, alzoo duidelijkheid, welluidendheid en zuiverheid, — voorts eene ademhaling, die in overeenstemming is met de interpunctie, en eindelijk zoowel eene gepaste stembuiging door rijzing en daling van den toon (modulatie), als eene vertraging en bespoediging der tijdmaat (tempo). Zij ontleent alzoo hare hulpmiddelen aan de muziek. Hierdoor geeft zij aan het gesprokene den juisten toon, en aan de woorden en volzinnen eene behoorlijke zamenvoeging (articulatie). Op die wijze weet de declamator door zijne stem den inhoud van het voorgedragene duidelijk voor te stellen, op gevoel en verbeelding te werken, met klanken te schilderen en alzoo bij zijne hoorders de gewenschte gewaarwordingen op te wekken. Intusschen schiet hij zijn doel voorbij, wanneer hij de natuur verkracht en zich schuldig maakt aan overdrijving. De ervaren declamator is geheel ingedrongen in het stuk, dat hij zal voordragen, zoodat de declamatie de uitdrukking is van het daardoor bij hem opgewekte gevoel, dat hij aan anderen wil mededeelen. Is de declamatie alzoo van belang voor den pleit- en kanselredenaar, voor den tooneelspeler enz., zij is het desgelijks voor den zanger; deze volgt echter hierbij den weg, door den componist aangewezen. — De redenaars der oudheid hadden bepaalde toonteekens, die bij den tekst gevoegd werden, om de daling of rijzing der stem aan te duiden. In naauw verband met de declamatie staan de gebaren, en over beide hebben onderscheidene schrijvers van den nieuweren tijd gehandeld.
