Canzone is een Italiaansch woord, waardoor eene lyrische dichtsoort van Provençaalschen oorsprong wordt aangeduid.
Zij onderscheidt zich door eene weemoedige uitdrukking van het gevoel en door haren eigenaardigen vorm, die echter eene groote verscheidenheid toelaat, van andere dichtsoorten. Zij is haar ontstaan verschuldigd aan verliefde dweeperij en is dan ook door welluidende weelderigheid van taal als minnelied het bevalligst. Zij staat eenigzins tusschen het lied en de ode en heeft eenige overeenkomst met de elegie. Zij is zamengesteld uit een onbepaald aantal coupletten, die in rijm en maat met elkander overeenkomen, al is ook het aantal versregels niet in alle coupletten gelijk.
Aan de canzone heeft Petrarca een vasten vorm gegeven, zoodat het aantal coupletten niet kleiner dan 5 en niet grooter dan 10, en het aantal versregels van elk couplet niet geringer dan 9 en niet grooter dan 20 mag wezen. Elk couplet heeft 3 afdelingen: de beide eerste zijn gelijkvormige helften van 2, 3 of 4 verzen, terwijl de derde (coda of staart) een onbepaald aantal verzen bevat. Alle drie zijn door gelijkluidende rijmen met elkander verbonden, en het slotcouplet, ripresa (herhaling), congedo (afscheid), licenza (ontslag), tornata (terugkeer) of chiusa (slot) genoemd, is gewoonlijk kleiner dan de overige.
De verzen tellen doorgaans 11 of 7 lettergrepen. Men heeft er ook, waarvan het eerste couplet rijmeloos is, terwijl de volgende coupletten op het eerste rijmen. Na Petrarca is men echter al spoedig van dien vasten vorm afgeweken, vooral in de kortere canzonetta, alsmede in de canzone Anacreontica. De canzone Pindarica werd door Luigi Alamanni in de 16de eeuw ingevoerd en door Chiabrera tot grootere volkomenheid gebragt; zij bestaat uit eene strofa, antistro.a en epodo.
De canzone a ballo was bestemd, om bij den dans te worden gezongen. Behalve Petrarca heeft vooral de Italiaansche dichter Vincenzo Filicaja (geboren 1642, †1707) voortreffelijke canzones geleverd. — De canzonetta is, zooals wij reeds gemeld hebben, eene kleine canzone, en men geeft dien naam ook wel aan eene melodie zonder woorden. — Landelijke liederen dragen in Italië den naam van canzoni villaneche.
