Reeds in de 16de eeuw bestond er in de Nederlanden een Raad van State, die den landvoogd in bestuurszaken van advies moest dienen.
In de Republiek der Verenigde Nederlanden was de Raad van State eerst het hoogste regeringscollege, doch al spoedig verloor hij aan betekenis, vooral op het gebied der buitenlandse politiek. In 1795 werd dit college opgeheven.
De tegenwoordige Raad van State, die alleen den naam met het vroegere lichaam gemeen heeft, is een belangrijk staatsorgaan, waarvan taak en bevoegdheid in de Grondwet zijn omschreven. Hij bestaat uit 10 (vroeger: 14) leden en ’n vice-president, terwijl de Koning, die ook de leden van den Raad benoemt, voorzitter is. De Prins van Oranje heeft volgens de Grondwet bij zijn meerderjarigheid (dus op 18-jarigen leeftijd) zitting in den Raad en onze Prinses Juliana heeft al herhaaldelijk aan een vergadering deelgenomen. Ook Prins Bernhard is sedert zijn huwelijk lid van den Raad van State. De Koningin kan een tiental Nederlanders van bizondere bekwaamheid en kennis van zaken van regering en wetgeving of koloniaal bestuur, benoemen tot staatsraden in buitengewonen dienst, die alleen in bizondere gevallen aan de beraadslagingen van den Raad deelnemen.
Wat is nu de taak van den Raad van State? Om te beginnen worden alle wetsontwerpen vóór de indiening bij de Staten-Generaal, alle Algemene Maatregelen van Bestuur van het Rijk en de Koloniën, alle voorstellen van de Staten-Generaal, aan den Raad van State gezonden voor het uitbrengen van advies. Aan het hoofd van alle afgekondigde wetten en besluiten staat dan ook altijd: „de Raad van State gehoord”. Voordrachten tot vernietiging van besluiten van Provinciale of Gedeputeerde Staten of van plaatselijke verordeningen enz. en voorts alle geschillen van bestuur worden door de Kroon aan den Raad van State om advies voorgelegd. De Raad heeft dan ook begrijpelijkerwijs heel wat te controleren, te onderzoeken en te beslissen en is daartoe verdeeld in een aantal afdelingen: voor ieder departement één en één voor de Geschillen van Bestuur. De Koningin is echter aan het advies van den Raad niet gebonden en deze draagt geen regeringsverantwoordelijkheid.
Een andere belangrijke functie van den Raad van State is de waarneming van het koninklijk gezag ingeval van onzekerheid omtrent de troonsopvolging of bij gebrek aan een regent.
