noemde men in de Oudheid de nauwe zeestraat, die de Aegeïsche Zee met de zee van Marmora verbindt. Tegenwoordig noemt men deze straat meestal de Dardanellen.
Hoe deze straat aan haar naam Hellespont gekomen is, vertelden we reeds onder Argonauten.
Behalve dat de Hellespont den Gouden Ram over zich heen heeft zien vliegen en Helle daar in de golven heeft zien vallen, heeft deze straat nog andere avonturen meegemaakt. Dan is de Hellespont het toneel van het beroemde verhaal van Hero en Leander (zie aldaar). Men weet, dat de Engelse dichter Byron zo getroffen werd door het lot van Leander, dezen kranigzwemmenden hofmaker, dat hij besloot hem na te zwemmen en daarop inderdaad in één uur en tien minuten de zeeëngte overzwom.
Nu nog een paar geschiedkundige herinneringen:
In 480 v. Chr. trok koning Xerxes van Perzië met een enorme krijgsmacht tegen Griekenland op. Een grote vloot vergezelde dit leger langs de kust.
Herodotus (zie aldaar) vertelt ons, dat het hele leger vier aan vier liep; ook noemt hij ons het aantal manschappen en wagens. Als hij gelijk zou hebben, dan zouden op het ogenblik, dat de eerste gelederen Griekenland binnenrukten, de laatste Suza, dat toen de hoofdstad van Perzië was en niet ver van de Perzische Golf ligt, juist verlaten hebben.
Dat zou nog eens een leger geweest zijn, niet? Maar... als Herodotus met getallen werkt, is het zaak voorzichtig te zijn. Over het geheel hadden de Grieken op dit gebied een levendige fantasie.
Maar we keren terug naar den Hellespont. Xerxes liet over die zeeëngte een vlotbrug aanleggen om den overtocht te bespoedigen, maar Neptunus en Aeolus, de góden van de zee en de winden, hadden anders beschikt. Ze lieten een storm losbreken, die de brug wegsloeg. Xerxes raakte daarover zo in woede, dat hij beval den Hellespont te tuchtigen, hetgeen geschiedde (volgens den een met kettingen, volgens den ander met zwepen).
In vele latere oorlogen heeft deze zeestraat een grote rol gespeeld, ook in den laatsten groten oorlog.
Turkije bezat, zoals je weet, in het begin van den oorlog de beide oevers van den Hellespont en beheerste dus den toegang tot de Zwarte Zee.
Turkije behoorde tot de Centrale Mogendheden (Duitsland en zijn bondgenoten); -Rusland, dat, zoals je weet, het grootste deel van de kust van de Zwarte Zee bezit, tot de Geallieerden (Frankrijk, Engeland, Italië, enz.). Nu was de verbinding met Rusland voor de laatste groep zeer moeilijk; de Oostzee konden ze natuurlijk bijna niet door met het oog op de Duitse vloot en de verbinding met Rusland over Archangel in ’t hoge Noorden was op zijn zachtst gezegd heel gebrekkig.
Jullie begrijpen dus, van welk een belang het voor de Geallieerden zou zijn geweest, als ze den Hellespont en den Bosporus in hun macht hadden gehad, dan hadden ze langs een gemakkelijken, vrij korten weg een vaste verbinding met Rusland kunnen onderhouden. De Geallieerden waren het echter niet eens over de vraag, of ze een groot deel van hun vloot en leger voor deze zaak konden afstaan.
De poging mislukte dan ook. Het Turkse geschut was door de Duitsers goed in orde gebracht en Duitse onderzeeboten deden vele oorlogs- en vrachtschepen den ondergang in de golven vinden.
Toch slaagden de Engelsen er in troepen op de Zuidpunt van Gallipoli te doen landen. Maar deze expeditie kostte den Bondgenoten zware verliezen; resultaten bereikten ze niet, vooral ook, doordat Rusland geen aanval op Konstantinopel kon doen. Zo werd het hele jaar 1915 in en bij den Hellespont gevochten.
In 1916 moesten de Geallieerden zelfs Gallipoli ontruimen; wel leden ze daarbij geringe verliezen, maar hun steunpunt waren ze toch kwijt.
Ook in de toekomst zal deze economisch en strategisch zo belangrijke zeestraat stellig nog een grote rol spelen in de internationale politiek.
