Vloeken lexicon

Prof. dr. P.G.J. van Sterkenburg (1997)

Gepubliceerd op 14-11-2019

voet

betekenis & definitie

In de historische eedformule bij Gods voeten worden God en zijn voeten tot getuigen aangeroepen dat men de waarheid spreekt. Het ijdel gebruik van die eedformule maakt haar tot vloek, die, om anderen niet te kwetsen, verbasterd en dus afgezwakt kon worden.

Hieruit is vóór de 17de eeuw waarschijnlijk gans hoerenvoet ontstaan. Deze verwensing noodzaakt ons tot de nodige speculaties.

Is hoerenvoet een pars pro toto en staat het voor hoer? In dat geval zou met hoer Gods moeder, Maria, bedoeld kunnen zijn, die volgens de roomse overlevering onbevlekt ontvangen is van de heilige Geest. Een tweede verklaring zou kunnen zijn dat hoerenvoet rechtstreeks terugslaat op de heilige Geest.

De betekenis heeft dan opnieuw een deel-geheel-relatie: de hoerenvoeten is de heilige Geest, die voorgesteld wordt als een hoerenjager. Beide veronderstellingen brandmerken de vloek wel als extreem godslasterlijk: ‘bij de moeder van God die een hoer was’ of ‘bij de hoerenjager van God’.

Als variant noteerden wij ook bi gans voeten. In het hedendaags Nederlands komt voor de zelfverwensing ik mag hier geen voet meer verzetten. De betekenis ervan is ‘als ik de waarheid niet spreek, mag ik hier niet meer komen of vandaan komen’. Ook mijn kop voor mijn voeten ‘mijn hoofd mag voor mijn voeten vallen als niet ...’is een vloek die oorspronkelijk als vrome wens werd gebruikt ter bevestiging van de waarheid.

Door oneigenlijk gebruik werd hij tot uitroep van verontwaardiging. In Vlaanderen komt volgens Mullebrouck (1984) de verwensing mijn voeten Gerard! voor. Ik zie daarin een elliptische variant van kus of lik mijn voeten! De verwensing drukt minachting uit en kan weergegeven worden met ‘bekijk het maar, ik kots van je’.zie Gerard.