uitoefening van het kiesrecht (zie ald.) op de wijze, die is voorgeschreven bij de wet. De techniek der verkiezingen voor staatkundige corporaties is geregeld in de kieswet van 7 Sept. 1896, Stbl. no. 154, gewijzigd in 1897 en 1900; zie den volledigen tekst K.B. 13 Febr. 1901, Stbl. no. 66.
De verkiezingen voor de Tweede Kamer hebben plaats om de vier jaar (behoudens tusschentijdsche vacatures of ontbinding der Kamer) op den eersten Dinsdag in Juni; die voor de Provinciale Staten, op den zelfden datum doch om de drie jaar voor de helft der zetels in het College, en die voor de gemeenteraden op den laatsten Dinsdag in Juni.Wat de wet officiéél verkiezing noemt, is eigenlijk de candidaatstelling. Op de hiergenoemde dagen toch moeten de namen van de candidaten (waarvoor noodig zijn de handteekeningen van 40 kiezers) bij den burgemeester worden ingeleverd. Is er slechts één naam ingeleverd, zoo wordt die ééne persoon gekozen verklaard. Zijn er meerdere candidaten opgegeven, dan volgt binnen 14 dagen een stemming.
Om bij de stemming gekozen te zijn moet men de volstrekte meerderheid der uitgebrachte geldige stemmen hebben verkregen, d. w. z. de helft -j- 1 als minimum. Zoo niet dan heeft er een herstemming plaats tusschen de twee candidaten, die de meeste stemmen kregen. Dit stelsel staat tegenover dat van de eenvoudige meerderheid, dat in Engeland geldt. Wie daar de meeste stemmen heeft, al is dat getal ook minder dan de helft der uitgebrachte stemmen, is gekozen.
In Nederland is voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer het land verdeeld in 100 kiesdistricten (zie Kiesrecht). Deze districten zijn enkelvoudig, zoodat ieder kiezer éen afgevaardigde kiest; de groote steden zijn in verschillende districten gesplitst. In Nederland ! heeft men dus thans, wat de Franschen noemen het stelsel van den scrutin uninominal in tegenstelling tot den scrutin de liste, waarbij ieder kiezer meerdere afgevaardigden kiest.
Het meerderheidsstelsel, hetzij dat van volstrekte of dat van eenvoudige meerderheid, heeft tengevolge, dat de minderheden niet voldoende tot hun recht komen. Om hieraan een einde te maken zijn verschillende stelsels uitgedacht van ,,evenredige vertegenwoordiging”. Een van de meest bekende is dat van den Engelschman Thomas Hare, door hem in 1859 voorgesteld. Grondslag van dit stelsel is, dat het quotiënt dat men krijgt, door het aantal zetels te deelen op het aantal kiezers, het cijfer aanwijst dat een candidaat moet hebben bereikt om gekozen te zijn. Heeft een candidaat meer stemmen dan dit getal, dan worden die stemmen toebedeeld aan hem, die in stemmental op hem volgt en juist voor dat geval wijst ieder kiezer op zijn stembiljet ook aan, wien hij subsidiair als afgevaardigde zou wenschen.
Van de vele stelsels zij hier nog genoemd: ieder kiezer mag voor meer dan éen zetel stem uitbrengen; hij kan dat doen of door zooveel personen aan te wijzen als er plaatsen zijn te vervullen of door al zijn stemmen aan eenzelfden candidaat te geven. Ofwel: ieder kiezer mag voor b. v. zes zetels die te bezetten zijn, slechts éen candidaat aanwijzen; de zes personen die de meeste stemmen hebben gekregen, zijn gekozen. Of wel dit andere, dat in verschillende Zwitsersche Kantons in toepassing is gebracht: de zetels worden eerst in evenredigheid van de getalsterkte onder de partijen verdeeld. De kiezers moeten stemmen voor een bepaalde groep (liste), die te voren is ingeleverd. Het quotiënt van het aantal kiezers, gedeeld door het aantal stemmen op iedere groep uitgebracht, geeft aan het getal zetels, waarop ieder partij aanspraak heeft.
Het stelsel van evenredige vertegenwoordiging is in beginsel stellig het billijkste; het voorkomt daarbij monsterverbonden van onderling geheel heterogene partijen. De moeilijkheid is echter een systeem te vinden, waarbij zich geen technische bezwaren voordoen, als bij de meeste stelsels blijken te bestaan. Ook in Duitschland is met evenredige vertegenwoordiging een proef genomen bij de wet van 1901 op de Gewerbegerichte (arbeidsrechtbanken).
