sterk water, verbinding van 1 atoom waterstof, 1 atoom stikstof en 3 atomen zuurstof, wordt verkregen door destillatie van salpeterzure natron (chilisalpeter, NaN03) met zwavelzuur, is een kleurlooze rookende vloeistof, welke bij 18° een soortel. gew. v. 1.51 heeft. Gewoonlijk is het echter eenigszins geel gekleurd, omdat het zich langzaam ontleedt, wanneer het aan het licht is blootgesteld.
Zuurstof wordt daarbij vrij en er vormen zich water en stikstofperoxyde (N02), welk laatste het zuur geel kleurt. Sneller geschiedt deze ontleding bij koking, en dit is de oorzaak dat salpeterzuur geen constant kookpunt bezit. Het koken begint reeds bij 86°, maar het kookpunt stijigt aanhoudend, doordat er een waterhoudend zuur gevormd wordt, dat eerst bij een hoogere temperatuur kookt. S. bevat 76.1 pCt. zuurstof; een deel daarvan geeft het gemakkelijk aan oxydeerbare lichamen af, het is daarom een krachtig oxydatiemiddel. Brengt men koper of tin samen met S. dan vormen zich onder opbruisen roode dampen, die uit gasvormige oxyden van stikstof bestaan. De blauwe kleur eener indigo-oplossing verdwijnt door toevoeging van S.; de kleurstof wordt door oxydatie vernietigd. Van deze reactie, als ook van het optreden van roode dampen bij toevoeging van een plaatje koper, trekt men partij om de aanwezigheid van S. aan te toonen. Het gevoeligste reagens op S. is evenwel ferrosulfaat (groene- of ijlzervitriool). Om kleine hoeveelheden S. op te sporen vermengt men de vloeistof, die onderzocht zal worden met een gelijke hoeveelheid geconcentreerd zwavelzuur, laat het mengsel bekoelen en giet er vervolgens een oplossing van ijzervitriool op, zorg dragende dat beide vloeistoffen zich slechts aan de scheidingsvlakte met elkander vermengen; bij1 aanwezigheid van S. vormt zich dan daar een bruine ring, meer of minder donker gekleurd, naarmate er meer of minder v. h. zuur aanwezig is1. S. lost de meeste metalen op, (goud niet), vormt met verschillende organische stoffen ontplofbare nitrolichamen en nitraten, dient als oxydatiemiddel, ter bereiding van zwavelzuur, helschen steen, enz., wordt verder gebruikt voor het uitbijten van koperen cliché’s, voor het geelbranden van brons en messing, ter bereiding van nitrobenzol, nitroglycerine, schietkatoen, pikrinezuur, enz., in de geneeskunde als bijtmiddel enz. Het roode rookende S. van den handel bevat veel stikstofperoxyde. S.zouten (nitraten) zijn voor het meerendeel oplosbaar, kristalleerbaar, ontleden zich bij verwarming, en werken daarbij krachtig oxydeerend. Salpeterzure natron komt onder den naam Chilisalpeter (zie ald.) in den handel voor, de kali-, kalk-, magnesia-, ammoniakzouten komen voor in teelaarde, water enz. Zij ontstaan meest uit ammoniak (1 atoom stikstof, 3 atomen waterstof), welke zich ontwikkelt uit rottende stoffen en bij aanwezigheid van vochtigheid en koolzure kalk met medewerking van bacteriën door de zuurstof der lucht tot S. wordt geoxydeerd (zie bij Salpeter).