plasma, sarcode, de zelfstandigheid in de dierlijke en plantaardige organismen, waarin het leven zijn zetel heeft, het wezenlijke bestanddeel van iedere cel (afgezien van de kern), en dus de drager van het leven; is taai-vloeibaar, samentrekbaar, voedt zich en vermenigvuldigt zich. Sommige dieren bestaan uitsluitend int een naakte P.massa (zie Protozoa).
P. bestaat uit eiwitzelfstandigheid en op zijn scheikundige en overige veranderingen berusten bijna alle levensverschijnselen. Elk dier, ook het hoogste, heeft tot eerste beginsel een protoplasma-klompje.Het Protoplasma van elke soort volgt zijn eigen ontwikkelingsgang, en gedurende dezen treden zeer duidelijke verschillen op, welke aantoonen dat er in de oorspronkelijke P.-massa reeds verschillen bestonden, die evenwel met de tegenwoordige middelen van waarneming niet waren te ontdekken. De meest opvallende eigenschap van het dierlijke P. is zijn geschiktheid om zonder waarneembare uitwendige oorzaak van vorm te veranderen, een eigenschap die het gemeen heeft met het P. van vele planten. Zoo kan het derhalve niet verwonderen, dat er onder de lagere organismen vele zijn, die op den eersten blik voor dieren gehouden worden, omdat zij zich bewegen, maar die bij nader onderzoek blijken tot het plantenrijk te behooren.
